kidologlogo

Üstün Potansiyelli Çocuklar ve Etkinlik Önerileri

Yetenek Nedir?

Üstün yeteneklilik belli bir alanda üstün yetenek sergileyen, yüksek düzeyde yaratıcı özeliklere sahip, belli bir görev alanında ödev sorumluluğuna sahip ve genel kanı olarak üstün beceri sergileme durumu olarak tanımlamaktadır (Şenol, 2011; Winner 1996).

Zeka Nedir?

Üstün zekâ kavramı, bilişsel zekâ puanını temel alır ve bilişsel zekâ puanı 130 ve daha yukarı olan bireyler üstün zekâlı olarak tanımlanır. (Tanık Önal, 2019). Dünya literatüründe artık özel ve üstün yetenek terimleri, üstün zekâ kavramının yerine kullanılmaya başlanmıştır (Kirişçi ve Sak, 2017: 138).

Türkiye’de ise 15 Ocak 2013’de Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun yayınladığı Strateji ve Uygulama Planı’nda üstün yetenek kavramı yerine bu kavrama karşılık gelen ve daha az kategorize edici olduğu ifade edilen özel yetenek kavramını kullanmak uygun görülmüştür (Bilgiç vd., 2013: 7).

Potansiyel

Herhangi bir nesnenin ya da canlının, gözlenen anda görülmemekle birlikte ilerde geliştirmesi olanağı varsayılan yetenek, özellik ve güçlerinin tümü. (TDK)

 Üstün yeteneği olan çocukları genellikle ilk fark edenler ailelerdir. Çocuklarla gün boyu vakit geçiren aileler, erken yaşlarda erken dönem belirtilerini isimlendirmekte zorlansa da bir farklılık olduğunu anlarlar.

Bunun yanı sıra okul öncesi ve okul dönemi çocuklarında özel yeteneğin belirlenmesinde öğretmenin rolü de oldukça büyüktür. Sınıftaki diğer çocuklardan çok çabuk kavrayan, kazanılması gereken becerileri zamanından çok önce kazanan ve genellikle sınıf içi etkinlikleri önceden tamamlayan, arkadaşlarının oyunlarından sıkılıp kendi belirlediği oyunları oynamayı tercih eden çocukların ayrı bir değerlendirmeye gereksinimi olduğunu fark ederler. Aile ve öğretmenin iyi birer gözlemci olmaları süreç için oldukça belirleyicidir.

Özel yetenekli çocuk kimdir?

Üstün yetenekli çocuk entelektüel, yaratıcı, sanat veya liderlik gibi alanlarda yüksek performans kapasitesi gösteren veya bu kapasitelerini tamamen geliştirmek için özel akademik alanlarda okulunda elde edemediği etkinliklere ve faaliyetlere ihtiyaç duyan çocuktur (Özkan, 2009; Kirk & Gallagher, 1989; Sak, 2011).

Özel yetenekli çocukların özellikleri nelerdir?

-Hareketli kıpır kıpırdır.

-Yaşıtlarından önce gelişimsel ilerleme gösterir.

-Çevrelerine ve kişilere karşı oldukça duyarlıdır.

-Duyguları anlamada oldukça iyidir.

-Sanatçı bir ruha sahiptir.

-Entelektüel gelişimi ön plandadır.

-Gelişmiş motor becerilere sahiptir.

-Dili kullanmada, espri ve mecazları anlamada yeteneklidir.

-Problem çözmede, alternatif üretmede, farklı bakış açıları geliştirmede yeteneklidir.

-Strateji oyunlarında başarılıdır.

-Yetişkinle girdiği sohbette iletişim ritüellerini bilir ve kullanır. (Merhabalaşma, nezaket sözcükleri kullanma, sohbet konusu açma ve sohbeti sürdürme)

-Birden fazla alanda başarılı olabilirler

-Yetenekli oldukları alana tutkuludurlar. Bu alana ilişkin fazlaca ve hatta takıntılı bir şekilde ilgileri ve dikkatleri vardır (Winner, 1996).

 Gelişimi Destekleyici Öneriler

  • Bilişsel Gelişimi Destekleyici Öneriler

         -5N 1K içeren hikayeler okunabilir.
       -  Scamper (Yaratıcı Düşünme) Tekniği ile çocuğun yaratıcı düşüncesi desteklenebilir. (Özge Selçuk Bozkurt/HayalGücü Sınır Tanımaz kitabı gibi)
·        -Dikkat ve Hafıza Güçlendirme çalışmaları için kutu oyunları oynanabilir.
Alternatif olarak: Kutu oyunlarını satın almak yerine çocukla birlikte kartlar tasarlanıp bilgisayar ortamında çizilebilir. Çıktılar alınarak pvc kaplama ile kendi oyun kartlarınızı oluşturabilirsiniz.
        -Farklı olanı bulma, şekilleri bir araya getirerek bütünlük elde etme gibi oyunlar ve kartlar tasarlanabilir.
        - Mantık yürütme ile ilgili çalışmalar yapabilirsiniz. Örneğin; bir problem üzerinde ‘’Sen olsan ne yapardın?’’ diye sorarak çözümler üretmesini isteyebilirsiniz.
        - Strateji oyunları oynayabilirsiniz. Satranç gibi bir sonraki hamleyi düşünerek hareket etmesi gereken oyunları birlikte oynayabilirsiniz.
 

Dil Gelişimini Destekleyici Öneriler

-Sanatsal içerik üretmek için fırsatlar sunulabilir.
-Çocuğa bir kelimler ile ilgili iki-dört satırlık şiir yazması istenebilir. (sevgi, barış, hoşgörü gibi)
-Söylenen bir kelime ya da cümle ile ilgili bir hikaye anlatması istenebilir.
-Bir cümle söyleyip çocuktan da bu cümleyle ilişkili bir cümle kurmasını isteyip kendi hikayenizi oluşturabilirsiniz. Daha sonra kendi oluşturduğunuz bu hikayeyi resmedip canlandırabilirsiniz. (Begüm bir gün Portakal Çiçeği festivaline gitmiş ve…. deyip devamını çocuğun getirmesini isteyebilirsiniz. Sırayla birbirini tamamlayan cümleler ile eğlenceli hikayeler oluşturabilirsiniz.)
-Hayal gücü ve yaratıcılığı destekleyen kitaplar okunup bu kitaptaki karakter ve
olaylar hakkında konuşulabilir. Örneğin Judith Malika Liberman’ın Önce Hayal adlı
kitabı birlikte okunabilir. Ardından çeşitli kumaş ve atık malzemeler verilerek o
kitaptaki gibi bir palto tasarımı yapılabilir.

Uzman desteği almak için tıklayınız.

Sosyal Duygusal Gelişimi Destekleyici Öneriler

-Duyguları ifade eden hikaye kitapları okunabilir. Örneğin; Duygularıyla Arkadaş

Olan Çocuk – Dr. Lauren Rubenstein (4+ yaş) [Not: Kitap Amerikan Psikoloji

Derneği tarafından onaylanmıştır]

-Ünlü düşünürlerin, sanatçıların, bilim insanlarının hayatlarına ilişkin hikayeler,

yazılar okunabilir.

-Belgeseller izlenebilir ve başarılı olmaya etki eden diğer durumlarla ilgili konuşulabilir.

Materyal Önerileri

-Sorti (strateji, problem çözme, mantık yürütme becerilerini destekler)

-Brain Box (Türkiye'nin tarihi, coğrafi ve kültürel yapısı ile ilgili bu oyun hem genel kültür bilgisi edinmeye hem de hafızayı geliştirmeye yardımcıdır)

-Flıp the Fun ( hafıza ve strateji oyunu)

-Aboline ( Strateji ve olasılık hesaplama becerisini destekler)

-Dobble (sembol okuma ve reflesk becerilerini destekler)

-Dedektif

-Pratik Bardaklar

-Buz Tuzağı

-Kodlama

-Ze Smart Dikkat Geliştirme Setleri

-Tüzder Dikkat Geliştirme Setleri

-Adeda Dikkat Güçlendirme Setleri

Anne Babalar için Kaynak Kitap Önerileri

- Duygusal Zekası Yüksek Çocuklar Yetiştirmek/ John Gottman/ Görünmez AdamYayınları

Özel Yetenekli Çocuğu Olan Ailelere Öneriler

-Başarıyı değil çabayı övmeye odaklanın.

-Anne baba olarak kendi duygu düşüncelerimizi uygun cümlelerle ifade ederek çocuğunuzun duygularını ifade etmesine rehberlik edin.

 ‘’Biliyor musun bugün iş yerinde bir arkadaşımla tartıştım. Biraz canım sıkıldı. Onunla bir süre konuşmasam kendimi daha iyi hissederim diye düşünüyorum. Sen sınıfta bir arkadaşına kızdığında neler yaparsın?’’ gibi cümlelerle hem duygularını ifade etmesine yardımcı olabilir hem de uygun çözüm önerileri geliştirmesine destek olabiliriz.

-Evde ‘’Bugün Hissettiklerim’’ adlı bir tahta ya da pano oluşturup kapının girişine koyabilir, eve gelen herkesten bugün kendini nasıl hissettiğine dair bir yüz ifadesi çizmelerini isteyebilirsiniz. Herkesin evde olduğu ve ailecek iletişime hazır olduğu bir an yemek sırasında ya da size uygun olan bir saatte bu panoyu getirip duygular ve buna neden olan durumlarla ilgili konuşabilir, ortak bir çözüm yolu bulmaya çalışabilir ve beyin fırtınası yoluyla ‘’Böyle olmasaydı ne olurdu, nasıl hissederdim?’’ 

adlı bir oyun kurup duygularımızı nasıl daha iyi ifade edebileceğimize ilişkin oyunlar oynayabilirsiniz.  

-Evde ailecek oynayabileceğiniz oyunlar oynayın. Bunun için özel bir saat ya da gün belirleyebilirsiniz. Bir kağıda değişik durumlara ilişkin sorular yazın ve katlayın. Süslediğiniz bir kutuya bu soruları koyun. Oyun saatine özel olarak çeşitli şapkalar, aksesuarlar da takarak eğlenceli bir hale getirebilirsiniz. Sırayla herkes bu kutudan bir kağıt çeker ve çıkan soru ile ilgili öneriler sunar.

 

Sorabileceğiniz bazı eğlenceli sorular;

-Dinozorlara başka bir isim verecek olsan ne olurdu?

-Evimizdeki eşyalar hiç icat edilmemiş olsa nasıl bir eşya icat ederdin?

-Duygularımızı gözle görebilseydik mutluluk ve şaşkınlığın görüntüsü nasıl olurdu?

-Saçlarımız hiç olmasaydı kafamızın üzerinde ne ve nasıl şekilde bir şey olabilirdi?

Soruları çocuğun ilgi alanına göre çeşitlendirebilirsiniz.

Bu oyunda verilen cevapların hiç birini doğru ya da yanlış olarak değerlendirilmemelidir. Amaç farklı düşünebilmesi ve hayal gücünü geliştirebilmesidir.

 

Özel Yetenekli Öğrencisi Olan Öğretmenlere Öneriler

-Sınıf içi etkinliklerde seçenekler sunun ve materyallerinizi zenginleştirin. Örneğin oyun saatinde yalnızca halka oyunları yerine çeşitli kostüm ve aksesuarlar ile farklı bir oyun platformu oluşturup isteyen öğrencilerin de burada oynayabileceğini söyleyin.

-Sınıfta her çocuğun boyuna uygun duygu panosu oluşturabilir, sınıfa girdiklerinde ya da ihtiyaç duyduklarında bu duygu panosundaki fotoğraflarının karşısına hangi duyguda iseler onun stickerını yapıştırmalarını isteyebilirsiniz. Öğretmen her etkinlik öncesi ve sonrası bu duygu panolarını kontrol ederek çocukların duygularını ifade etmesine izin verip, olumsuz bir duyguda olanlara nasıl bir çözüm bulunabileceği ile ilgili fikir yürütebilir. Böylece çocuklar yaşadığı öfke, kızgınlık vb duyguları sözel yolla ifade ederek uygun bir şekilde üstesinden gelmesi için yardım almış olacaktır.

-Mükemmel olma çabası yüzünden yapamadığı bir şey olduğunda çabuk yıkılıp pes edebilirler. Bunun için kazanmak ve kaybetmek yerine eğlenmek keyif almayı amaçlayan oyunlara yer verilebilir.

-Sınıf içinde serbest zaman ve sanat etkinlikleri saatinde çocuğun yaratıcılığını geliştirmesine olanak sağlayıcı kolaj çalışmalarına yer verilebilir. Atık materyaller, farklı dokuda nesne ve malzemeler kullanılabilir.

-Tüm çocukların enerjilerini boşaltabilecekleri bahçe ya da parkur oyunlarına programda daha sık yer verilebilir.

-Yaşına uygun heykel yapma, dart atma, paten kayma gibi çeşitli sanatsal ve sportif faaliyetlere yönlendirilebilir. Okulların ve belediyelerin hazırladığı resim ve şiir yarışmalarına katılımı sağlanabilir. Bir araç icat etme gibi projeler takip edilerek yönlendirilebilir.

 

 

KAYNAKÇA

 

 

Bilgiç, N., Taştan, A., Kurukaya, G., Kaya, K., Avanoğlu, O. ve Topal, T. (2013). Özel yetenekli bireylerin eğitimi strateji ve uygulama kılavuzu. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. http://orgm.meb.gov.tr.

Gallagher, J. J. (2003). Issues and challenges in the education of gifted students. In N. Colangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed.) (pp. 11-23). Boston: Pearson Education

Kirişçi, N. ve Sak, U. (2017). Özel yetenek tanımı sınıflamaları ve kuramları.

Kirk. S. A., & Gallagher, J. J. (1989). Educating exceptional children (6th Ed.). Boston: Houghton Mifflin

Özkan, D. (2009). Yönetici, öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre bilim ve sanat merkezlerinin örgütsel etkililiği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara

Sak, U. (2014). Üstün zekâlılar, özellikleri, tanılanmaları, eğitimleri. (4. Baskı). Ankara: Vize Yayınevi.

 Sak, U. ve Melekoğlu, M. A. (Editörler). Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Ankara: Pegem Akademi.

Şenol, C. (2011). Üstün yetenekliler eğitim programlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.

Tanık Önal, N. (2019). Üstün Zekâlı Çocukların Tanılanmaları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(2).

Winner, E. (1996). Gifted children: Myths and realities. New York, NY: Basic Books.

 

441526

Kişi Okudu

Eda Biçici
KidologLogo

TR

Teknik Destek
(10:00-23:59)

+90(850) 840 11 39

App Store

Google Play

Spotify

karekod

' Bilinçli ebeveynler mutlu nesiller '

* Kidolog E-Bülten Üyeliği ile Bizden Haberdar Olun

© 2024 kidolog.com /Tüm hakları saklıdır.