Psikolojik Dayanıklılık ve Özellikleri Nelerdir?

Hayatta herkesin olaylara dayanma seviyesi farklıdır. Kimi bir bileziğinin kopmasına büyük bir yıkım yaşarken, bir diğeri annesinin vefatını dahi normal yas süreçlerinde yaşar. Peki, nedir insanların bu dayanıklılık seviyelerini farklı kılan?

İşte bu noktada psikoloji dünyası bize “psikolojik sağlamlık- psikolojik dayanıklılık- psikolojik sağlamlık” terimlerini sunuyor.

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN TARİHÇESİ

Psikolojik sağlamlılık(dayanıklılık) terimi Latince’dir ve  “resiliens” kelimesinden oluşmuştur. Esnek olabilme, eski haline tekrar dönebilme anlamına gelir. Tarihte psikolojik dayanıklık kavramını ilk kez tıp alanında görürüz. Psikolojik dayanıklılıkla ilgili ilk çalışmalar psikopatoloji riski taşıyan çocukların gelişiminde genetik ya da çevrenin oluşturduğu şartlarla ilgili risk faktörlerinin araştırılmasıyla ortaya çıkmıştır. Bazı araştırmacılar dayanıklılığı mizaçta var olan bir olgu, yani genetik faktörlerin etkisi, olarak görürken, bazıları da çevresel faktörler üzerinde durmuştur. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, her ikisi de belli oranlarda doğrudur. Kişinin psikolojik sağlamlığında hem genetik faktörler hem de çevresel faktörler etkilidir (Kaba ve Keklik, 2016). İlerleyen zamanlarda dayanıklılığın çevresel faktörlerden etkilendiği, bu durumun geliştirilebilir faktörleri olduğu daha çok benimsenmiştir (Luthar vd., 2000; Masten, 2001; Gürgan, 2006; Alikaşifoğlu ve Ercan, 2009). Araştırmalar çocuklukta mücadeleci bir hayat yaşayanların, daha sonraki süreçte psikolojik olarak sağlam bireyler olabileceğini göstermektedir. Ergenlik yıllarında psikolojik olarak güçlü olan bireylerin de yaşları ilerledikçe daha düşük psikolojik dayanıklılığa sahip olabileceği düşünülebilir. Böylece psikolojik olarak dayanıklı birinin hayatı boyuncu bu özelliği taşıyacak diye bir görüş ortadan kalkmıştır.

• Psikolojik dayanıklılık üç amaçla incelenmiştir:

 

• Çocuklarda psikopatolojiyi öğrenmek ve önlemek
•  
• Psikolojik dayanıklılık ile ilişkili koruyucu faktörleri açıklayan süreçleri ve düzenleyici sistemleri bulmak.
• Zor şartlarda büyüyen, psikolojik dayanıklılığın ne olduğu konusunda yapılacak araştırma sonuçlarını bekleyemeyen çocuklar için aciliyet duygusunu ölçmek.

 

Psikolojik dayanıklılığın üç ana özelliği vardır. Bu özellikler şunlardır:

 

1. Yaşanan tüm olumsuzluğa rağmen bunların üstesinden gelen, beklenenden daha iyi ilerleme kaydeden bireylerin başarılı olmalarını sağlayan özellik. Mücadeleci yaşam şartlarında yetişmiş olmasına rağmen başarı elde etmiş bireylerin yaşamları, yüksek risk altında büyüyen çocukların hayat hikâyeleri bu özellikte incelenmiştir.
2. Kaygı ve stres yaratan yaşam tecrübeleri karşısında bireyin çabucak bu duruma alışması özelliği. Bu psikolojik sağlamlık özelliği içinde aile içi çatışmalar ve bireylerin ayrılmaları gibi etkenler vardır.
3. Travmanın etkilerini azaltmaya sebep olan kişilik özellikleridir. Bunlarda; doğal afete tanık olma, hayatında önemli birinin vefat etmesi veya vefat ettiği sırada orada bulunması gibi etkenler vardır.

Bu özelliklere bakarak psikolojik dayanıklılığı, karşılaşılan olumsuzlukların üstesinden gelebilmek ya da yaşanılan duruma alışmak ve adapte olmak olarak tanımlayabiliriz.

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK GÜNÜMÜZ İNSANINI NASIL ETKİLER?

Psikolojik dayanıklılık, başlangıçta bir doğuştan gelen özellik olarak düşünülse de zaman içinde yapılan araştırmalarla öğrenilebilen ve geliştirilebilen bir olgu olduğu kabul edilmiştir. Bu nedenle yaşadığı zor süreçten dolayı, psikolojik dayanıklılığını yitiren bireyler için tedavi sürecinde tekrar dayanıklı hale gelmelerine yardımcı olma planı oluşturulur. O yüzden artık günümüzde psikolojik sağlamlık, bireylerin yaşadıkları travmalarla baş etmesine olanak veren mizacının yanı sıra problem çözebilme becerisi gibi özelliklerinin de bir araya gelerek oluşturduğu çok yönlü bir olgu olarak düşünülmektedir.

Psikolojik sağlamlığı, bireyin çocuklukta yaşadığı stres ve olumsuzluklara karşı psikolojik sağlamlık gösterdiği süreçlerde görebiliriz. Kişi çocukluk çağında olmasına rağmen travma denilebilecek olumsuzluklara göğüs gerebildiyse, bu özelliği doğuştan gelir. Çünkü daha çocuklukta bu gücü gösterebilmek kolay değildir. Çocuk olmasına rağmen bu güce sahip olması onun dayanıklılığını ifade eder.

Psikolojik dayanıklılığa sahip olan  bireylerin ruh sağlığı bozukluklarına daha az yakalandığı görülmüştür. Peki, kişi dayanıklılığa hangi özelliklerle sahip olur? Yapılan araştırmalar, psikolojik sağlamlığı olan bireylerin ortak özelliklerini bize sıralamıştır. Bunlardan ilki, yaşamlarını yönetme ve yönlendirme gücünün kendi ellerinde olduğu inancıdır. İkincisi, hayata aktif katılımdır. Üçüncü olarak da değişimin, değişmenin önemli bir çaba olduğunu kabul ederek, her türlü değişime açık olmaktır.

Anında psikolog desteği almak için tıklayınız.