Paranoid Kişilik Bozukluğu (Paranoya) Nedir?

Paranoid kişilik bozukluğu (PPD), halk arasında paranoya olarak da bilinen Küme A ya da eksantrik kişilik bozukluğu olarak adlandırılan bir psikolojik rahatsızlıktır. 

Paranoid bozukluğun en temel özelliği, insanlara karşı nedensiz ve devamlı şekilde duyulan şüpheci, güvensiz yaklaşımlardır. Diğer insanlardan şüphe duymak için yeterli sebep olmamasına rağmen paranoid kişiler çevrelerindeki insanların kendilerinden faydalanacağı ya da zarar vereceği şüphesini bir saplantı haline getirebilirler. Erkeklerde daha yaygın bir şekilde görülen bu rahatsızlık genellikle çocukluk ya da erken ergenlik dönemlerinde başlar. 

Paranoid Kişilik Bozukluğu (Paranoya) Nedir?

Paranoid kişilik bozukluğu yani halk arasındaki deyimi ile paranoya, bir insanın çevresindeki insanlara karşı nedensiz kuşku duyması, güvensiz davranması olarak nitelendirilebilir.

Bu kişiler herkesten kuşkulanır, herkesin kendilerine zarar vereceğini veya kullanacağını düşünür. Bu sebeple de sürekli olarak dikkatli, tedbirli ve tetiktedir. Paranoya olan kişiler kendi şüphelerinin esiri olup, hem sosyal hem de aile ortamında sağlıklı iletişim kuramazlar ve mevcut ilişkileri de bozulur.

Paranoya olan kişiler alıngandır ve herhangi bir söz veya davranışla kendileri ile alay ya da tehdit edildiğini düşünebilir. Bu sebeple de sürekli olarak diğer insanlara karşı güvensizdirler. 

Paranoid (Paranoya) Ne Demek?

Paranoid (paranoya), psikolojik bir rahatsızlık olup “Paranoid Kişilik Bozukluğu” (PDA) olarak literatürde geçer. Genel olarak kişinin diğer insanlara karşı aşırı derecede, nedensiz ve sürekli şekilde şüpheci ve güvensiz yaklaşması olarak tanımlanabilir. Eğer bu durum kişinin günlük yaşamını etkileyerek hayatını sürdürmesini engelliyorsa ve sık sık tekrar ediyorsa paranoid bozukluk teşhisi konulabilir.

Paranoyak Ne Demek?

Paranoya, genel tanımı ile başkalarına karşı duyulan mantıksız şüphe ve güvensizlik durumudur. Psikolojik bir rahatsızlık olan paranoyaya sahip kişiler diğer insanlara karşı sürekli şüphe duyarlar. Bu durumda kişilerde paranoyak düşünceler ve sanrıların ortaya çıkmasına neden olur.

Paranoid Kişilik Bozukluğu (Paranoya) Belirtileri

Paranoid bozukluğun belirtileri:

• Başka insanların onları kullandığına, kandırdığına inanırlar. 
• İnsanların sadakatlerinden, bağlılıklarından şüphe duyarlar.
• Başka insanlara güvenmek istemezler. 
•  Başka insanlara kişisel hayatları hakkında konuşmak istemezler.
• Çünkü bu bilgilerin kendilerine karşı kullanılacağı şüphesini duyarlar.
• Kendilerine yapılan eleştiriyi zayıflık olarak algılar. 
• Aşırı duyarlıdırlar.
• Kin tutar ve affetmezler.
• Masum davranış, söz veya ifadelerden gizli anlamlar çıkarırlar.
• Eşlerinin ya da sevgililerinin sadakatsiz olduğuna dair şüphe beslerler. Kıskançtırlar.
• Başkalarına karşı soğuk ve uzaktırlar. Herkese eşit şekilde temkinli yaklaşırlar.
• İhanete uğramamak için sürekli kontrolcü bir yapıdadırlar. 
• İnatçıdırlar. Tartışmacı olurlar.
• Kendilerine karşı olmayan saldırılar olduğunu düşünür, öfkeli tepkiler verirler. 
• Misilleme yaparlar. Hezeyanlıdırlar. 
• Her zaman haklı olduklarına inanırlar.

İlginizi çekebilir; Narsist Ne Demek?

Paranoid Kişilik Bozukluğu (Paranoya) Nasıl Teşhis Edilir?

Paranoya teşhisinde uzman doktor hastanın hikâyesini dinler. Ayrıca fiziki muayene de yapar. Bu süreçte görülen tüm semptomları inceler. Eğer fiziki bir rahatsızlık varsa da kan testi isteyebilir. Özellikle alkol ve madde kullanımının tespit açısından kan testi istenebilir.

Fiziki bulguların olmadığı hastalarda psikiyatrist veya psikolog tarafından muayene yapılır. Gerçeklik algısı, davranışların ve dürtülerin kontrolü, duygusal davranış biçimleri ve ikili ilişkilerindeki davranışlara bakılır. Paranoya teşhisinde sayılan bu dört belirtilen en az iki tanesinin görülmesi gerekir.

Paranoid bozuklukta, duygu durum bozuklukları dışında sanrılı düşünceler ya da algısal çarpıtma olmaz. Uzmanlar paranoid bozukluğun teşhisinde “Paranoid Kişilik Bozukluğu Testi” de dahil olmak çeşitli değerlendirme araçları kullanırlar.

Okumak isteyebilirsiniz: Tripofobi

Paranoid Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Paranoid kişilik bozukluğu tedavisi bulunan bir rahatsızlıktır. Ancak asıl zor olan kısmı hastanın rahatsızlığını kabullenmesidir. Muayene sonrası çıkan semptomlarla, hastanın bu hastalığın kendisinde olduğuna ikna edilmesi tedavi için kullanılan bir yöntemdir.

Paranoid kişiler zaman içerisinde şizofreni belirtileri de gösterebilir. Bu derece ileri seviyede olanlar mutlaka gözetim altında tutulmalıdır. 

Paranoid kişilik bozukluğu olan kişilerin tedavisi sırasında sanrı görmeleri veya güven problemi yaşamaları normaldir. Bazen bu durumlar hastanın tedaviyi yarım bırakmasına da neden olabilir. Bu tarz hastalarda tercih edilen tedavi yöntemi psikoterapidir. Psikoterapi ile kaybolan güven duygusu yeniden oluşturulmaya çalışılır. 

Paranoya rahatsızlıkların tedavisinde genel olarak ilaç kullanılmasa da hasta anksiyete veya depresyon gibi durumlarda şikayet ediyorsa uzman kontrolünde ilaç kullanabilir.

Paranoid Kişilik Bozukluğu Tedavisi Ne Kadar Sürer

Paranoid kişilik bozukluğu tedavi edilen bir hastalıktır. Ancak tedavi süresi için belli bir süre verme imkanı yoktur. Tedavi süreci uzundur. Bu süreç içerisinde hastanın sürekli takip edilmesi gerekir. Belirtileri kaybolsa bile koruyucu tedaviler sürdürülmelidir. 

İlginizi çekebilir: Fobi Çeşitleri

Paranoid Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Pek çok psikolojik rahatsızlıkta olduğu gibi paranoid kişilik bozukluğunda tedavi edilmezde ömür boyu devam eden ve kötü sonuçları olan bir duruma dönüşür. Bu hastalıkla birlikte farklı ruhsal sorunlarda görülebilir. Majör depresyon, anksiyete, borderline kişilik bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk bunlardan bazılarıdır. 

Ayrıca alkol, madde sigara bağımlılığı da görülen problemler arasındandır. Özellikle şiddet eğilimi artan hastalarda intihar, cinayet ya da daha kötü sonuçlar doğurabilir.

Paranoid Kişilik Bozukluğu Testi

Paranoid kişilik bozukluğu testi, hastalığın teşhisi için uzmanlar tarafından uygulanır. Ancak teşhis için başlıca bir kriter de değildir. Bu test yanı sıra uzmanın gözlemleri, hastanın söylemlerinin de iyi analiz edilmesi gerekir.

Günümüzde bu kişilik bozukluğunu teşhisinde yardımcı olacak test kaynakları da vardır. Bunların genel adı kişilik testleridir. Bu testler içerisinde yer alan alt ölçeklerde PDA ile ilgili kısımlar bulunur. Kişi bu kısımlarda yüksek puan alırsa paranoid kişilik bozukluğu olduğuna dair ilk şüphe duyulmaya başlanır.

Kişilik testleri içerisinde paranoid kişilik bozukluğu için en uygun ve en fazla kullanılan test Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteridir. Paranoid bozukluk bazı durumlarda şizofreni ile karıştırılır. Bu envanter iki hastalık arasında ayrım yapabilmektedir. Çünkü Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri alt ölçekleri içerisinde paranoya ve şizofreniyi ayıran iki ayrı ölçek bulunur.

İlginizi çekebilir: Nevrotik Ne Demek?

Paranoid Kişilik Bozukluğuna Ne Sebep Olur?

Paranoid kişilik bozukluğu (paranoya) hastalığına neden olan hususlar halen kesin ve net olarak belirlenmemiştir. Ancak hem biyolojik hem de psikolojik faktörlerin bir kombinasyonu sonucu ortaya çıkar. Eğer paranoid bozukluğu olan kişinin yakın akrabalarda şizofreni ya da sanrısal bozukluk varsa iki hastalık arasında genetik bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Erken çocukluk deneyimlerinde fiziksel ya da duygusal travmalarında bu hastalığın gelişiminde rol oynadığına inanılmaktadır.

Okumak isteyebilirsiniz: Klostrofobi

Paranoid Kişilik Bozukluğu ve Paranoid Şizofreni Farkı

Paranoid kişilik bozukluğu ve paranoid şizofreni arasındaki temel fark sanrılar ve halüsinasyonlardır. Paranoid bozukluğu olan hastalarda sanrı ve halüsinasyonlar görülmez. Ayrıca paranoid bozukluğu olan kişilerin tedavileri de paranoid şizofreni olan kişilere göre daha kolaydır. Ancak her iki hastalıkta da tedavi olunması şarttır. Çünkü bireylerin şiddete eğilimi vardır.

Paranoid kişilik bozukluğu temel olarak erken yaşta yaşanan travmaya dayanır. Şizofreni ise bir beyin hastalığıdır. Her iki hastalıkta da psikolog desteği gerekir. 

Paranoid Kişinin Özellikleri

Paranoid kişilerin genel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Güvensizlik
• Başkalarına karşı şüphe duyulması
• Başka insanların kendisine zarar vereceğini ya da aldatacağını dair düşünceler
• Başkalarının sadakatinden ve güvenilirliğinde şüphe duyma
• Başkalarının kendisinden yararlanacağı düşüncesi
• Kin duyma eğilimi
• Hezeyan
• Masum olay ya da hareketler karşı düşmanca ya da öfkeli tepkiler.
• Eşin yada sevgilinin sadakatsiz olacağına onu aldattığına dair şüphe duyma.
• Soğuk ve uzak bir kişilik
• Sürekli tartışan, savunmacı ve inatçı bir kişilik
• Kuşkucu, güvensiz, alıngan bir kişilik

Paranoid Kişilik Bozukluğu Olan Biriyle Yaşamak 

Paranoid bozukluğu olan bir kişi ile yaşadığınızda açık ve doğal olmak gerekir. Ondan bir şey gizlenmelidir. Dürüst olmak çok önemlidir. Şaka dahi olsa yalan söylenmelidir. Ayrıca öfkelenmemekte önemlidir.

İlginizi Çekebilir: Uyaran Eksikliği

Paranoid Kişilik Bozukluğu Olan Birisine Nasıl Davranmalıyız? 

Eğer eşiniz Paranoid kişilik bozukluğuna sahip ise ona karşı öfkelenmeden dürüst ve doğal olmak çok önemlidir. Sevgilinizden ya da eşinizden asla bir şey gizlemeyin. Doğal davranın. Kendiniz veya sadakatinizi kanıtlama çabasına girmeyin. Çünkü bir kere yaptığınızda sürekli kendiniz savunmak durumunda kalırsınız. Şaka dahi olsa yalan söylemeyin. Çünkü sonrasında sizi sürekli sadakat sınavına sokacaktır. Öfkelenmemeye de çok dikkat edin. 

Paranoid kişilik bozukluğu şizofreniye dönüşür mü?

Paranoid kişilik bozukluğu eğer tedavi edilmezse ileri süreçlerde şizofreniye dönüşebilir.

Paranoid kişilik bozukluğu nasıl anlaşılır?

Paranoid bozukluğu olan kişiler, başkalarının sürekli kendilerinden faydalanacağına veya onlara zarar vereceklerini düşünürler. Bunlar sürekli ve nedensiz olan düşüncelerdir. Ancak paranoid bozukluğunun teşhisi için uzman desteği alınması önemlidir.

Paranoid kişilik bozukluğu tedavi edilebilir mi?

Evet, paranoid kişilik bozukluğu tedavisi olan bir rahatsızlıktır.

Paranoid ilerlerse ne olur?

Paranoid tedavi edilmezse ömür boyu süren ve sonuçları itibari ile körü durumlara neden olan bir hastalığa dönüşür. Farklı psikolojik bozuklukların yanı sıra intihar veya cinayet gibi kötü sonuçlara da sebebiyet verebilir.

Paranoya nasıl başlar?

Paranoya genel olarak çocukluk ya da ergenlikte başlar. Ancak aile içerinde şizofreni ya da sanrısal bozukluk gibi rahatsızlık olanlarda sıklıkla görülebilir. Ayrıca erkeklerde kadınlara göre daha fazla görülür. Temelinde şüphe ve güvensizlik hissedilmesi ile başlar.