Kompulsif Satın Alma Bozukluğu: Alışveriş Psikolojisi

Sıfır kilometre bir araba, yeni bir ayakkabı veya en şık kıyafetler... Arada bir savurganlık yapma dürtüsünü kesinlikle hepimiz hissetmişizdir. Ara sıra içimizden gelen satın alma dürtüsünü dinlemek ve istediklerimizi almak gerçekten kötü bir şey olmasa da, bunu çok fazla yapmak ve bir alışveriş bağımlılığına dönüştürmek, durum kontrolden çıktığında alkolizm veya kumar ile aynı boyutta ciddi zararlara sebep olabilir. 

Kompulsif Satın Alma Bozukluğu Nedir?

Alışveriş bağımlılığı için önerilen tanıya kompulsif satın alma bozukluğu denir. Bu durum, günümüz dünya nüfusunun büyük bir bölümünün bir tür dürtüsel satın alma bozukluğu yaşamasıyla birlikte artık küresel bir endişe haline geldi.

Alışveriş bağımlılığı teşhisi konan birçok insan, depresyon veya anksiyete gibi birlikte ortaya çıkan zihinsel sağlık sorunlarından da muzdarip olabilir. Bazı bireyler özgüvenlerini artırmak için alışverişe bağımlı hale gelirler. “Alışverişkolik” ifadesi arkadaşlarımız arasında şakalaşırken yaygın olarak kullandığımız basit bir terim gibi görünse de, anlık (dürtüsel) satın almaların çoğu zaman planlanandan çok daha fazla, hatta bazen sahip olmadığınız parayı harcamak anlamına gelmesi nedeniyle bu aslında ciddi bir durumdur.

Kompulsif satın alma bozukluğu veya basitçe alışveriş bağımlılığı, davranışsal bağımlılıklar olarak da bilinen bir süreç (aşamalı) bağımlılığı biçimidir. Süreç bağımlılıklarından bahsettiğimizde, alkol veya uyuşturucu gibi fiziksel bağımlılık yapanlar dışındaki şeylere olan bağımlılıklar kastedilmektedir. 

Alışveriş Bağımlılığı Döngüsü

Kompulsif alışveriş bozukluğu ile uğraşan insanlar, bağımlılıklarıyla ilgili olarak iniş çıkışlar yaşayabilirler. Kızgın, üzgün veya depresif hissettiklerinde alışveriş yapmak için daha güçlü bir dürtü hissederler. Alışveriş bağımlılığının başlangıcı ve nüksetmesi, bayramlar ya da diğer özel günler gibi zorunlu alışverişi daha da güçlendirebilecek belirli tatillerin ortaya çıkmasıyla ilişkilidir.

Alışveriş sorunu olan insanlar, ilk başta sadece “alışveriş yapma” eyleminden dolayı dürtüsel olarak uyarılma eğilimindedir. Ancak, dürtüsel bir satın alma yapmaktan kaynaklanan olumlu duygular geçicidir, o anlık gelir ve sonra arkalarına bakmadan giderler. 

Anlık bir satın alma yapıldıktan sonra, çoğu insan derin bir utanç veya pişmanlık duygusu hisseder. Bu olumsuz duygulardan kurtulmak ve daha iyi hissetmek amacıyla da içinden çıkamayacakları bir kısır döngüye girip daha fazla alışveriş yapmaya başlarlar. 

Anlık (dürtüsel) satın almalar ve alışveriş sorunları yalnızca fiziksel satın almalar için geçerli değildir.  Kompulsif satın alma bozukluğundan muzdarip birçok kişi, tüm alışverişlerini internetten yapmaktadır. İnternet mağazalarından alışveriş çılgınlığı yapmak da alışveriş bağımlılığı arttırabilir ve bu da genellikle fiziksel alışveriş kadar yıkıcıdır. Online satıcılardan bir şeyleri hızlıca satın alabilme imkanı, iş yerinde, evde, öğle yemeği molalarında ve hatta gecenin ortasında anlık alışverişlere neden olabilir. Bu tür davranışlar kolayca kontrol edilemez bir hale gelebilir ve bunu yaşayanların hem zihinsel sağlıkları hem de maddi durumları zarar görebilir.

Çoğu zaman, anlık (dürtüsel) alışveriş şöyle bir model izler:

Beklenti oluşturma – Potansiyel alışveriş öğeleri üzerinde düşünmeyi içerir.

Alışverişe hazırlık yapma – Listeler oluşturmayı, öğeleri araştırmayı, alışveriş hakkında konuşmayı veya online alışveriş sitelerini incelemeyi içerebilir.

Alışveriş yapma – Bu, online veya fiziksel olarak gerçekleşebilir. Ürünleri gidip mağazadan almayı veya online alışveriş sepetlerine eklemeyi içerir.

Harcama yapma – Harcama, son eylemi ifade eder - online veya fiziksel gerçekleşen ve ardından alışveriş yapanın ürünleri aldığı veya kendisine gönderildiği bir finansal işlem.

Kompulsif Satın Alma Bozukluğunuz Var mı?

Kompulsif alışveriş yapanlar, alışverişi bu tür bir bozukluğu olmayanlardan farklı bir şekilde yaparlar. Dikkat etmeniz gereken en yaygın kompulsif satın alma bozukluğu belirtilerinden bazıları şunlardır:

Alışveriş yaparken “yüksek” veya abartılı derecede coşkulu duygular yaşarsınız.

Alışveriş yapmak için yenemediğiniz bir dürtünüz vardır ve bunu hemen tatmin etmeniz gerekir. 

Alışverişiniz sırasında satın aldığınız ürünler genellikle gereksizdir.

Bir alışverişkolik, genellikle planladığından daha fazlasını satın alır. 

Bu dürtüsel satın alımların bir sonucu eve gelen eşyalar, kendinizi suçlu hissettiğiniz için aileden ve arkadaşlardan gizlenebilir.

Çoğu alışverişkolik, imkanlarının çok ötesinde harcama yaptığı için kredi kartlarını borçlarını ve bankalardaki finansal notlarını genellikle çok kötü bir duruma getirmiştir. 

Yukarıdaki maddelerden herhangi biri sizin için geçerliyse, kompulsif bir alışveriş bağımlısı olabilirsiniz. Sorunu ele almak, onu çözmenin ilk adımıdır. Alışveriş bağımlılığınızdan kurtulmanız için başkalarının yardımına ihtiyacınız olabilir. Böyle bir durum ile karşı karşıyasanız sorun ve çözüm için neler yapabileceğimizi konuşmak amacıyla benimle online bir tanışma randevusunu buradan oluşturabilirsiniz. 

Alışveriş yapma dürtünüz, duygusal sorunlarla başa çıkmanız için bir araç olabilir veya aynı zamanda bazı başka mental sağlık sorunlarından da kaynaklanabilir. Buradaki anahtar, iyi ve destekleyici bir uzmandan yardım almaktır. Kompulsiyonlar ve bağımlılıklar genellikle diğer sorunları maskeler veya o sorunlarla başa çıkma yöntemidir. Alışveriş bağımlılığınızdan önce gelen diğer temel sorunları çözmek için nitelikli yardıma ihtiyacınız olabilir. Destek ve tedavi olmadan tam bir iyileşme sağlamak son derece zor olacaktır.

Kompulsif Satın Alma Bozukluğu Tedavi Seçenekleri

Kompulsif satın alma bozukluğu, diğer bağımlılık türlerine benzer bir durum olarak kabul edilir. Alışveriş bağımlılığı olan kişiler, zihinsel sağlık sorunlarından veya kumar oynama, aşırı alkol kullanımı gibi diğer bağımlılık türlerinden de muzdarip olabilir.

Sorunun kökenini bilmek, nüks riskini azaltmaya yardımcı olur. Bu konuda destek almak için karar vermek, sorunun ortadan kalkabilmesi için çok büyük bir adımdır. Şunu unutmayın - iyileşmek zordur. Ama pişmanlık daha da zor.