Kaygı Döngüsü ve Kaçınma

Kaygı Döngüsü ve Kaçınma Nedir?

Kaygı hepimizin hayatında farklı yansımalara sahiptir ama kaygı döngüsünün içeriği değişse de döngü aynıdır. Kaygı kalp hızında artış, terleme gibi rahatsız edici belirtiler ortaya çıkarabilir. Kaygıdan ve bu belirtilerden kaçmak için kaçınma davranışlarınız ortaya çıkabilir. Kaçınma, bir olayın olumsuz sonucunun olacağı beklentisi ya da olayla ilişkili kaygılı ya da olumsuz duyguların ortaya çıkacağı beklentisiyle belirli olaylardan veya kişilerden uzak durma davranışıdır.

Sınava girmemek için okula gitmeme, kaygıdan uzaklaşmak için alkol kullanma, olumsuz bir olay yaşadığınız sokaktan bir daha geçmemek, köpekle ilgili olumsuz bir olay yaşayan kişinin köpekle karşılaşabileceği yerlerden uzak durması… Ne kadar çok kişi varsa o kadar kişi kadar farklı kaçınma içerikleri karşımıza çıkabilir. Bu davranışlar kaygınızın kısa süre için geçmesine yardımcı olabilir ve rahatlamış hissedersiniz.

Kaygı Döngüsü ve Kaçınma Bağlantısı Nasıldır?

Bu kaçınmaların sizin kaygılarınızın azaltmasına yardımcı olduğunu düşündüğünüz için bu davranışlar giderek artar. Uzun süreli etkisinde ise kaçınmaların verdiği rahatlama hissi geçicidir. Uzun süreli etkisinde kaygı ve kaçınmalar artar ve olumsuz etkileri artabilir. Konuşmak zorunda kalacağınız bir ortama girdiğinizde kaygınız artıyorsa ve buna bağlı olarak kalp artış hızınız artıyor ve sesiniz titremeye başlıyorsa bu ortamlara gireceğiniz durumlardan uzak durmak için özellikle çabalamak kaçınmaya girer.

Anlık olarak kaygınız ve belirtileriniz azalır ve geçer. Bu nedenle kaçınmalarınız daha çok olmaya başlar ve böyle ortamlara girmek zorunda olduğunuzda kaygınız ilk halinden daha fazla olur. Bu döngünün anlaşılmasından sonra ilk yapılacak şey bu döngünün nasıl kırılabileceğini araştırmak ve harekete geçmektir. Burada basit gibi görünse de sadece bu döngünün sizin hayatınıza nasıl yansıdığının anlaşılması bile aylar sürebilir.

Kaçınma türlerine göre kaygı döngüsünün içeriği farklılık gösterir. Kaçınma türlerden ilki durumsal kaçınmadır. Durumsal kaçınma, panik olunan ya da kaygının arttığı belirli kişi ya da yerlerden uzak durmayı içerir. İnsanlarla iletişime geçebileceğiniz ortamlardan uzak durmak durumsal kaçınmaya girer. Bilişsel kaçınma, rahatsız edici ya da strese neden olan düşünce ve anılardan kaçınmayı ifade eder. Kötü bir şey olacağı düşüncesi yerine sürekli olarak iyi senaryolar üretmeyi bilişsel kaçınmaya örnek olarak verebiliriz.

Koruyucu kaçınma, riskleri ve tehlikeleri azaltmak için güvenlik davranışlarının aşırı kullanılmasını içerir. Somatik (bedensel) kaçınmada, duygusal stresin neden olduğu bedensel belirtilerden uzak durma amaçlanır. Kaygının ardından ortaya çıkabilen sıcak basması, nefes almada güçlük gibi durumlar koşuda da ortaya çıkabileceği için koşuya da gitmemek somatik (bedensel) kaçınmaya bir örnektir. Son olarak ikame kaçınmada ise stresli duygular farklı bir duygu ile yer değiştirilir. Örneğin, kaygının yerine öfke geçebilir. Yemek yeme ya da alkol/madde kullanımı ile duygulardan uzak kalmaya çalışmak da ikame kaçınmanın içerisindedir.

Kaynak: APA Dictionary; Mind and Emotions ~ Matthew McKay, Patrick Fanning, Patricia E. Zurita Ona; Therapistaid