Erken Çocuklukta Özgürlük ver Kurallar
Özgürlük, hayatımızda yeri çok önemli olan ve zaman zaman ihtiyacımızı bariz hissettiğimiz bir kavram. Dünyaya gelen her birey gibi özgürlüğümüz olmazsa olmazlarımız arasında. Peki hayatımızın altın yılları olan çocukluk döneminde özgürlük kavramı nasıl hayatımıza girmeli ve özgürlüklerimizle sosyal çevre arasındaki dengeyi kurarken;
Çocuklarımıza nasıl rehberlik etmeliyiz?
Çocuklarımızla iletişim kurmanın temel yolu olan sözel dil bu konuda bizlere tam anlamıyla yardımcı olamayabilmektedir. Özellikle somut işlemler döneminde olan çocuğumuza oldukça soyut bir kavram olan özgürlüğü anlatmak oldukça güç bir durumdur. Gelişimsel olarak özellikle çocukların yürümeye başlayıp bağımsızlıklarını kazanmaya başladıkları, anneden ayrılıp kendi özgürlüklerini ve alanlarını keşfettikleri yıllarda özgürlük ve sınırlar büyük önem kazanıyor. Peki özgürlüğü nasıl onlar için somut hale getirebiliriz?
Ne kadar ebeveynler olarak kendimizi ait hissettiğimiz bir kültürümüz, kurallarımız ve rutinlerimiz olsa da aslında çocuk o sarı alanda gezmekte özgür olmalı. Sınırlar ve otoriter yapının olduğu aile ortamlarının çocuğun optimal gelişim hedeflerine ulaşmakta zorlayıcı bir faktör olabileceği bir gerçek. Sevgi dili ve güvenli alanlar ise onun özgürce hareket ederek kendini gerçekleştirmede emin adımlarla ilerlemesi için eşsiz bir temel oluşturacaktır.
Temel ve sınırsız alanlar çocuğumuzun özgürce gezebileceği alanlar iken bazı alanlar dikkat etmemiz gereken ve çocuklarımızın bizim rehberliğimize üst düzeyde ihtiyacı olabileceği alanlar.
Peki nedir bu 4 alan?
- Kendini duygusal olarak inciteceği durumlar,
- Başkalarını duygusal olarak inciteceği durumlar,
- Kendini fiziksel olarak inciteceği durumlar,
- Başkalarını fiziksel olarak inciteceği durumlar olarak kısaca ifade edebiliriz.
Odağımızı tabi ki de bu sınırlı alanlara çevirmektense özgürce hareket edebileceğimiz alanlarla çevirmek çocuğunuzun da kendini daha özgür hissetmesine sebep olacaktır. Yine de her zaman her şeyin tam anlamıyla yolunda gitmeyeceği bariz bir gerçek. Bu 4 alandan birinde çocuğumuzu gördüğümüzde izleyeceğimiz yol en az onu özgürlükleri konusunda desteklememiz kadar önemli. “Benim özgürlüğümün başladığı yerde senin özgürlüğün biter!” cümlesi sık sık işittiğimiz bir söz olsa da yer yüzünde yaşayan 7.940.923.244 kişi olarak birbirimizin özgürlük alanlarına girmemenin bu bağlamdan daha zor olacaktır.
Bu dört alandan birine girdiğimizde “Hayır! Bunu yapamazsın/yapmamalısın!” demek ve bunu sebepleriyle açıklamakla birlikte “Şu an yapacağın bu davranış ….’a sebep olabilir. Bu da başka birisini incitmek anlamına geliyor. Sence bu bizim özgürlük alanımızda mı?” sorusunu sorabiliriz. Peki sevgili ebeveyn, hangi seçenek çocuğa sorgulaması, sebep sonuç ilişkisi kurması için bir fırsat yaratıyor, hangi seçenek çocuğa hazır bilgiyi sunup sadece buna itaat etmesini gerektiriyor?
Bu bağlamda aslında kuralları da değerlendirmemiz mümkün, kurallar sizce hangi seçenek için daha uygun? Tabi ki kurallar mutlaka ev ortamlarında rutinlerin ve dinamiklerin kurulması ve sürdürülmesinde yer ediniyor, kuralsız bir ortam hem ebeveyn hem de çocuk için zorlayıcı olacaktır, peki sizlere kuralların konulmadan çocuk tarafından kendiliğinden uygulanabileceği bir durumdan bahsetsem?
Otonom disiplin dediğimiz kavram disiplinin dış bir merkezden gelmeden, çocuğun kendi şemalarıyla ve zihin yapısıyla uyguladığı kurallar bütünü. Aslında günlük hayatımızda bunun çocuğumuzun hayatında bol bol yer edindiği görüyoruz. Örneğin sabahları siz söylemeden ayakkabılarını giyen çocuğunuz aslında içten içe ayakkabılarını giymesi gerektiğinin ve giymezse ayaklarının acıyıp kirlenebileceğinin farkında, her sabah bunu hatırlatmanıza gerek kalmıyor değil mi? Kurallar da bu şekilde, aslında tek yapmamız gereken gerekli durumlarda, onlarla iletişim kurarak özgürlük alanları ve dikkat etmeleri gereken noktaları birlikte keşfetmek.
Sıkı ve bol kurallı bir iletişim kanalından öte, çocuğunuzla birlikte öğrendiğiniz birlikte sorguladığınız, hatalara hoşgörü gösterip sevgi dilini dilinizden düşürmediğiniz süreçlerde çocukların içlerindeki eşsiz potansiyellerle özgürlüklerini kimseyi incitmeden yaşayabileceklerine inancım sonsuz.
