Entegre Eğitim Nedir? Neden Önemlidir?
Entegre Eğitimi Nedir?
Entegre eğitimi tanımlamadan önce entegre eğitimin temellerinin atıldığı “Salamanca Bildirsi” hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Salamanca Bildirisi 1994 yılında İspanya'nın Salamanca şehrinde 92 devleti ve eğitim ile ilgili 25 uluslararası kuruluşu temsil eden kişiler katılmıştır. Salamanca Bildirisi için toplanan bu kişiler öncelik özel eğitime ihtiyacı olan çocuklar olmak üzere, okulları tüm çocuklara hizmet vermek amacıyla şekillendirmek, "kapsayıcı eğitim" yaklaşımını oluşturmak ve "herkes için eğitim" hedefini hayata geçirmeyi hedeflemişlerdir. UNESCO ve İspanya Hükümeti önderliğinde gerçekleştirilen bu çalıştay, günümüz özel eğitim faaliyetlerinin prensiplerini, özel eğitime yönelik uygulanacak politikaları özel eğitimin sınırlarını ve özel gereksinimli çocukla çalışırken kullanılabilecek teknikleri belirlemiş, alınan kararlar Salamanca Bildiri olarak yayınlanmıştır.
Salamanca bildirisinin eğitim açısından önem taşımasının en önemli nedeni çocukların bireysel farklılıklara bakılmaksızın, eğitim haklarını güvence altına almasıdır. Çalıştayda özel gereksinimli çocukların onların gelişimsel süreçlerini zorlayan durumlar olmadığı sürece tipik gelişim gösteren akanları ile bir arada eğitim hakkından yarrlanması çalıştayda özellikle vurgulanmıştır. eğitime ihtiyacı olan bireylerin, zorlayıcı başka şartlar olmadıkça normal okullar ve sınıflara alınması gerektiği önemle vurgulanmıştır (Dede, 1996).
Eğitimde gerçekleştirilen entegre olmanın bir insan hakkı olduğunu savunan UNESCO (2005), entegre eğitimi “çocukların çeşitliliğine yönelik pozitif yanıt veren ve bireysel farklılıkları sorun olarak değil öğrenmeyi zenginleştiren bir imkân olarak gören bir yaklaşım” olarak ifade etmektedir. Ayrıca UNESCO (2005), entegre eğitimi çocukların eğitsel süreç içerisindeki sorunlar nedeniyle dışlanmalarını en aza indiren, ve özel gereksinimli çocukların toplumsal kabulünü arttıran bir süreç olarak görmektedir.
Bu bağlamda, UNESCO (2005), entegre eğitimin dört temel öğesi olduğunu belirtmektedir. Bu öğeler;
- Entegre eğitim bir süreçtir
-Entegre eğitim, özel gereksinmili çocuğun karşılacağı engellerin tanımlar ve engellerin kaldırılması ile ilgili çözüm yollarını arar.
-Entegre eğitim, yalnızca özel gereksinimli birey için değil tipik gelişim gösteren bireyler içinde önemlidir. Bu nedenle tüm çocukların katılımı entegre eğitimin başarısını arttırır.
-Entegre eğitim, diğer bireyler tarafından dışlanan ve özel gereksinimi nedeniyle başarısız olma durumu ile karşı karşıya kalan öğrenenlerle özel olarak ilgilenilmesini sağlar.
Eğitim hakkından eşit bir şekilde yararlanmak tipik gelişim gösteren bireyler gibi özel eğitime ihtiyacı olan bireylerinde hakkıdır. Eğitim hakkını elde den özel gereksinimli bireyin toplumsal kabulü gerçekleşir ve yaşam kalitesi artar. Özel gereksinimli bireylerin eğitim hakkını iki farklı şekilde hayata geçirmesini sağlayabiliriz; bunlardan birinci tipik gelişim gösteren akranlarından ayrı eğitim, ikincisi ise tipik gelişim gösteren akranları ile birlikte eğitimdir. Tipik gelişim gösteren akranlarından ayrı aldığı eğitim, özel gereksininmden kaynaklı engelleri ortadan kadırmaya yönelik hazırlanan bir eğitim programıdır. Bu programı özel eğitim personelleri yönlendirir. Tipik gelişim gösteren akranları ile birlikte aldığı eğitim ise özel gereksinimli çocuğun tipik gelişim gösteren akranları ile bir arada eğitim almasıdır. Birlikte eğitim programları sınıf öğretmenleri tarafından uygulanır (Batu ve Kırcaali İftar, 2007).
Toplumdaki bireylerin özel gereksinimli bireylere karşı tutumları özel gereksinimli bireylerin toplumsal kabulünde ve toplumla kaynaşmasında etkili olmaktadır. Günümüz toplumunda çok yaygın olmasa da kanunlar çerçevesinde özel gereksinimli bireylerin tipik gelişim gösteren bireyler ile bir arada eğitim alma hakkına sahip olduğu kabul edilmiştir. Bu durum “Entegre Eğitim” uygulamasının ortaya çıkmasını sağlamıştır (Yıkmış, 2006). Entegre eğitime yönelik uzmanlar pek çok tanımlama yapmıştır. Bunlar:
Entegre eğitim, özel gereksinimli bireyler ile tipik gelişim gösteren akranları ile fiziksel, sosyal ve bilişsel yönden bireyselleştirilmiş eğitim programları aracılığı ile bütünleşmeleridir (Göksu ve Çevik, 2004).
Özel gereksinimli bireye ve o bireyden sorumlu sınıf öğretmenine destek olunması şartı ile özel gereksinimli bireyin tipik gelişim gösteren akranları ile bir arada eğitilmesidir (Eripek, 2003).
Entegre eğitim; özel gereeksinimli bireylerin özel gereksinimine bağlı ihtiyaçlarının tipik gelişim gösteren akranlarının da bulunduğu ortamlarda karşılanması için ailenin de görüşlerinin alındığı bir eğitimdir (Sarı, 2002).
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde entegre eğitim yolu ile eğitim süreci; “Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranları ile birlikte resmi ve özel; okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan özel eğitim uygulamalarıdır.” şeklinde tanımlanmaktadır. (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, 2009).
Özel gereksinimli bireylerin toplumsal kabullerinin gerçekleşmesi, yaşam kalitelerini arttırmak amacıyla beceriler kazanmalarında entegre eğitimin önemi büyüktür. Çocuk Hakları Sözleşmesinde yer alan eğitim tüm bireylerin hakkıdır ifadesinden yola çıkıldığında özel gereksinimli bireylerin toplumdan dışlanması ve görmezden gelinmesi insan hakları açısından sorun teşkil etmektedir. Bu nedenle özel gereksinimli bireylerin toplumsal kabulünü sağlamak, özel gereksiniminden kaynaklanan sorunlarını en aza indirgemek amacıyla entegre eğitim programlarına alındıkları görülmektedir. Entegre eğitim, özel gereksinimli bir bireyin tipik gelişim gösteren akranları ile aynı eğitim ortamlarında eğitim alması düşüncesine dayanan bir anlayıştır (Değer, 2018).
Özetle entegre eğitim; özel gereksinimli bireyin tipik gelişim gösteren akranları ile birlikte eğitim aldığı aile katılımının önemli olduğu sınıf öğretmeni ve özel gereksinimli çocuk için gerekli destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı, özel gereksinimli bireyin eğitsel ve sosyal açıdan desteklendiği eğitim programıdır.
Entegre eğitimin amaçları
Entegre eğitime yönelik literatür taraması yapıldığında pek çok kaynakta entegre eğitimin amacına yönelik farklı bilgiler ile karşılaşılabilir. Ülkemizde entegre eğitimin amaçları Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Ülkemizde entegre eğitim uygulamaları bu yönetmelik çerçevesinde hazırlanmaktadır (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, 2009).
Entegre eğitim özel gereksinimli bireyi tipik gelişim gösteren birey gibi normalleştirmeyi amaçlamaz, entegre eğitim bireyin kuvvetli yönlerini ortaya çıkartarak kullanmasını ve onun yaşam kalitesini arttırmasını amaçlamaktadır (Akçamete, 1998).
Özbaba (2000), entegre eğitimin temel amaçlarını şu şekilde sıralamıştır:
1.Özel gereksinimli bireylerin bireysel eğitim aldığı özel eğitim ortamları özel gereksinimli bireylerin damgalanmasına neden olmaktadır. Entegre eğitim ise özel gereksinimli bireyler üzerindeki damgayı silmeyi amaçlamaktadır.
2.Özel gereksinimli bireylerin toplumsal kabulünü sağlamayı amaçlar.
3.Özel gereksinimli bireylerin eğitim-öğretim kalitesini arttırmak için öğrenme çevresini geliştirmeyi amaçlar.
4.Özel gereksinimli çocuğa gerçek bir yaşam çevresi sağlamayı amaçlar
5.Aileler çocuklarının toplumsal kabulünü kolaylaştırmak ve yaşam kalitelerini arttırmak amacıyla eğitimleri için eğitimlerine çok para harcamaktadırlar. Entegre eğitim ise ailelerin çok para harcamasını önlemeyi amaçlamaktadır.
Darıca (1992), entegre eğitimin amaçları şu şekilde ifade etmiştir:
1.Entegre eğitim özel gereksinimli ve tipik gelişim gösteren bireylerin ortak bir amaç içinde bir arada olmalarını etkileşim kurmalarını ve gelişimlerini desteklemeyi amaçlamaktadır.
2.Entegre eğitim tipik gelişim gösteren çocukların özel gereksinimli akranlarını tanımlarını ve onlara destek olmalarını amaçlar.
3.Entegre eğitim özel gereksinimli çocukların ve tipik gelişim gösteren çocukların tam manada iletişim içerisinde olacakları bir ortam sağlamayı amaçlar.
4.Özel gereksinimli bireylerin kişilik gelişimine olumlu yönde destek olmayı, toplum içerisindeki sosyal davranış örüntülerini geliştirmeyi, bağımsız olarak hareket eden bireyler olmayı amaçlar.
Özetle entegre eğitimin amaçları; özel gereksinimli çocuk ile tipik gelişim gösteren çocuğun tanışması, etkileşim kurması ve birbirine destek olması, eğitim ortamlarının kalitesinin arttırılması, özel gereksinimli bireyin toplumca kabul görmesi, sosyal ve bağımsız bireyler olmaları olarak ifade edilebilir.
Özel gereksinimli çocuğun gelişimi üzerine etkileri
Entegre eğitim uygulamasının özel gereksinimli çocuğa pek çok yararı vardır. Özel gereksinimli birey entegre eğitim ile dahil olduğu sınıftaki tipik gelişim gösteren akranlarını model alırlar, akranları ile etkileşim içinde olan bu çocukların sosyal iletişim becerileri desteklenir. Sosyal iletişim becerisi gelişmiş olan özel gereksinimli bireyin toplumsal kabulü kolaylaşır. Akranları ile iletişimi güçlenen özel gereksinimli bireyler gerekli destek eğitim sağlandığında akademik becerilerinde artış olduğu gözlemlenir. Tüm bunların sonucunda ise bağımsız bir birey olarak toplumda hayatını devam ettirir (Metin, 1997).
Entegre eğitim uygulamalarının özel gereksinimli bireye en büyük faydası tipik gelişim gösteren akranları ile aynı eğitim ortamında bulunmasıdır. Bu şekilde özel gereksinimli çocukların sosyal gelişim becerileri desteklenir, toplumsal hayata yönelik deneyim kazanır (Özbaba, 2000).
Darıca (1992) entegre eğitimin özel gereksinimli bireye yönelik yararlarını şu şekilde sıralamıştır:
1.Entegre eğitim öğrencisinin olduğu sınıfta görevli sınıf öğretmeninin entegre eğitime yönelik olumlu tutum içerisinde olması özel gereksinimli bireye uygun eğitim fırsatlarını vermesi sayesinde entegre eğitim öğrencisinin kendine güveni artar.
2.Entegre eğitim uygulaması ile özel gereksinimli bireyler eğitsel ve sosyal yönden kendini geliştirir.
3.Tipik gelişim gösteren akranları ile bir arada eğitim alan özel gereksinimli birey sorumluluk alma becerisini kazanır.
4.Entegre eğitim özel gereksinimli bireyin toplumsal kabulü ve sosyal iletişim becerilerini kazanması açısından önemlidir.
5.Özel gereksinimli bireyler entegre eğitim uygulaması ile tipik gelişim gösteren akranlarını model alırlar.
Entegre eğitim ile özel gereksinimli çocuklar ve tipik gelişim gösteren çocuklar entegre eğitim ortamında birbirleriyle ilişki kurma fırsatı elde etmektedirler.
Tipik gelişim gösteren çocuk üzerinde entegre eğitimin etkileri
Entegre eğitim yalnızca özel gereksinimli çocuğa sahip ailelere fayda sağlamaz. Tipik gelişim gösteren çocukların ailelerine de fayda sağlar. Metin (1997) Entegre eğitimin, tipik gelişim gösteren çocukların aileleri için olan yararlarını şu şekilde sıralamıştır;
1. Çocuğunun sınıfında özel gereksinimli bir çocuğun olması ailenin bireysel farklılıkları kabul etmesini ve saygı duymasını sağlar.
2. Çocuğunun sınıfında özel gereksinimli birey olduğunu bilen aileler özel gereksinimli çocuğun ailesi ile iş birliği yapar o aileyi motive etmek için çabalar.
3. Çocuğunun sınıfında özel gereksinimli birey olan aileler çocuklarını farklılıklara saygı duyan bireyler olarak yetiştirmeye çabalar, onları anlar ve saygı duyar.
4. Çocuğunun sınıfında özel gereksinimli birey olan aileler sınıfın öğretmenine gerekli desteği sağlarlar.
