Ebeveynlikte Tükenmişlik Sendromu

TÜKENMİŞLİK SENDROMU:

İlk kez 1974 yılında Freudenberger tarafından tanımlanan tükenmişlik sendromu, kendini yorgun hissetme, herhangi bir iş yaparken zorlanma, işe gitmede ya da aktivite yapmada isteksizlik ve bedensel şikâyetlerle birlikte görülen bir tükenmişlik hali olarak tanımlanmıştır. Şimdilerde ise iş dışında kendini tükenmiş hisseden kişilerde, örnek olarak aile üyelerinin bakımını üstlenen ya da ailede ki tüm yükü üzerine alan kişilerin de tükenmişlik sendromu konusunda risk altında olduğu görülmektedir.

Ebeveynlikte Tükenmişlik Sendromu:

Evrensel bir kurum olan aile; sosyal, kültürel, biyolojik ve psikolojik görevlere sahiptir. Aile; toplumun en temel birimlerinden biri olarak kabul görmektedir ve aile içinde çocuklar sosyolojik anlamda en önemli öğeyi oluşturmaktadır. Çocuğun kişilik yapısı aile içinde şekillenir. Tüm ailelerde çocukların gelişim dönemlerinin getirdiği çeşitli stresörler vardır. Bunlar, yeni bir çocuğun dünyaya gelmesi, çocukluk dönemi, eğitim, ergenlik dönemi, çeşitli sağlık problemleri, ebeveynlerin yaşayabileceği işsizlik, aile bireylerindeki kayıplar vs. gibi sorunlardır.

Aile içinde anne bakım veren rolü üstlenmekte olduğu için kimi durumlarda işini ya da sosyal çevresini bırakması beklenmektedir. Bu durum annenin yoğun sorumluluk almasına, stres ve kaygı yaşamasına ve dolayısıyla da tükenmişlik yaşamasına neden olabilmektedir.

İlginizi çekebilir: Psikolojim Bozuk mu? Nasıl Anlarım? Nasıl Mücadele Ederim?

Ebeveynlik tükenmişliği sendromu yaşayan annelerin belirtileri doğum sonrası depresyon belirtileri ile benzerlik gösterse de bu iki durum bazı noktalarda birbirinden ayrılmaktadır. Anne tükenmişliği; ebeveynlik yaşantıları ve sosyal faktörlerle bağlantılı olarak 18 aylıktan büyük çocukları olan annelerde ortaya çıkmaktadır. Depresif ruh hali annenin genel ruh halini değil de ebeveynlik rolü ile ilgili beklentilerini ve görevlerini etkilemektedir.

Ebeveynlik Tükenmişliği Sendromu Belirtileri:

Tükenmişlik duygusu yaşayan annelerde fiziksel ve duygusal tükenme, çocuklarına karşı yetersiz hissetme dolayısıyla da çocuklarından duygusal anlamda uzaklaşma gözlenmektedir.

Araştırmalara göre annelik rollerine gereğinden fazla yatırım yapan annelerin tükenmişlik hissini daha fazla yaşadığı gözlemlenmiştir. Farkında olmadan ‘’mükemmel anne olma’’ arzusu ile kendilerine yaptıkları baskı, aynı zamanda çocuklarının gelecekleri ile ilgili yoğun endişeye kapılarak an’ın tadını çıkaramamalarının bu baskıyı daha da arttırdığı ve tükenmişlik hissini daha yoğun yaşamalarına neden olduğu gözlemlenmiştir.

Yorgunluk ve bitkinlik, vücut ağrıları (özellikle gerilim tipi baş ağrısı ve kas ağrıları), vücutta uyuşma ve karıncalanmalar, uyku bozuklukları (az veya çok uyuma), vücut direncinin düşmesi ile beraber, sık hasta olma, özellikle sık enfeksiyonlara yakalanma, nefes alıp vermede sıkıntılar, göğüste sıkışma hisleri gibi fiziksel belirtiler yanında;

İlginizi çekebilir: Ruh sağlığınızı etkileyebilecek faktörler

Ümitsizlik, çaresiz hissetmek, engellenmiş hissetmek, sinirlilik (bazen öfke patlamaları tarzında), sabırsızlık, hassasiyet, kırılganlık, çabuk alınmak, tatminsizlik, eleştirmek ve eleştirilmeye tahammül edememek, gerçekçi olmayan endişe/şüphe ve paranoid fikirler, özgüvende azalma, duygu durum bozuklukları, çoğunlukla depresif, suçluluk hisleri/düşmanlık duyguları gibi duygusal/psikolojik belirtiler de tükenmişlik sendromu belirtileri arasında sayılabilmektedir.

Tükenmişlik sendromu ile ilgili kişisel olarak yapabilecekleriniz:

• Öncelikle stres yaşamın bir parçasıdır ve her zaman yaşamımızda olacaktır bunu bilmeli ve beklentilerinizi gerçekçi tutulmalısınız.
• Beslenmenize dikkat etmelisiniz
• Uyku hijyenine dikkat etmelisiniz.
• Mümkün olduğunca açık havada yürüyüş ve spor yapmaya çalışmalısınız.
• Hobiler edinebilirsiniz.
• Hayatınızda yapabileceğiniz veya değiştirmeniz gereken şeyleri belirleyip uzun ve kısa vadeli planlar yapabilirsiniz
• Meditasyon yapabilirsiniz
• Aile içi etkinlikler yapabilirsiniz. 

Eğer sorununuz sizin tek başınıza aşamayacağınız boyutta ve günlük işlevselliğinizde bozulmaya neden oluyor ise  bir uzmandan profesyonel yardım almanız faydalı olacaktır.

Kaynaklar:

Hubert, S., & Aujoulat, I. (2018). Parental burnout: Whenexhausted mothers open up. Frontiers in Psychology, 9, 1021.

Tunçel A., Tarı Cömert, I., Semerci,B.;(2018). MaslachTükenmişlik Ölçeğinin otizm spektrum bozukluğu olan çocukların anne-babalarında kullanılabilirliğinin belirlenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 19(Ek sayı.2):64-71

Cin.M., Aslan Aydın, M., Rı, E., (2017).Zihinsel engelli bireye sahip olan ebeveynlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (31)s. 19-32.

Psikolojik destek ve danışman için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 

GÜL SEVDA ÖZKAN