kidologlogo

Doğru Teknoloji Kullanımı Nasıl Olmalı?

Bağımlılık Nedir?

Bağımlılık; bireyin kullandığı bir nesne ya da kendi davranışları üzerindeki kontrolünü yitirmesi ve kullandığı nesne olmaksızın yaşam faaliyetlerinin sürdürmede zorlanması olarak tanımlanabilmektedir. Bağımlılıkta kullanım süresi ve davranışta irade kullanamama durumu önemli bir nokta olarak ortaya çıkmaktadır.

Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Oluşur?

Gündelik yaşamda dünya genelinde her yaştan insanın hayatına girmiş olan teknoloji, vazgeçilmez bir parça olarak yer almaktadır. Teknoloji, doğru bir şekilde kullanılmadığında bağımlılık oluşturabilecek davranışlar açısından risk barındırmaktadır. Bahsedilen bağımlılık riskini en çok teknoloji çağının içine doğmuş, yeni teknolojiyle çok ilgili olan çocuklar ve gençler taşımaktadır. Çocuklar ve gençlerin teknoloji bağımlılığından korunması ve konuyla ilgili önleme çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Bu konuda öncelikli yapılabilecekler; teknoloji bağımlılığının anlatılması, konuyla ilgili çocuklar, gençler ve ebeveynlerde farkındalığın arttırılması, teknolojinin doğru kullanımı belirlenmesi, teknoloji bağımlılığının gelişim dönemine zararlarının öğretilmesi ve teknoloji bağımlılığına götüren etmenlerin belirlenerek önlem oluşturulmasıdır.

Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?

Birey, teknoloji bağımlısı olma noktasına gelene kadar birçok aşamadan geçmektedir. Bu aşamalar bağımlılığın gelişmekte olduğuna dair önemli ipuçlarını oluşturmaktadır. O nedenle ipuçlarını takip ve kontrol etmek teknoloji bağımlılığın başlamadan önlenmesi için ciddi önem taşımaktadır. Teknoloji bağımlılığını önlemek için dikkate alınabilecek davranış ya da ipuçları şu şekilde sıralanabilir:

  • Kullanılan teknolojik cihaz (telefon, tablet, bilgisayar, pc oyunu gibi) kullanım oranının gittikçe artması ve durumun engellenememesi,
  • Teknolojik cihaz kullanımı ya da davranış sıklığı herhangi bir nedenle azalınca/kesilince huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması,
  • Psikolojik, sosyal ya da fiziksel bir problem oluşturmasına rağmen teknolojik cihaz kullanmaya ya da özellikle bir davranış göstermeye devam edilmesi,
  • Bireyin teknolojik cihaz kullanımı ya da davranış sıklığıyla ilgili kontrolünü kaybetmesi ve tahmin edildiğinden ya da planlandığından daha fazla teknolojik cihaz kullanmaya zaman ayırması,
  • Günün büyük bölümünü fiziksel veya mental olarak teknoloji kullanımı ya da davranışıyla geçirmesi,
  • Teknoloji kullanımının bireysel ve toplumsal sorumlulukların yerine getirmesini engellemesi (iş, okul, aile, bireysel temizlik gibi).

Teknolojinin Kötüye Kullanımı Nedir?

Teknolojinin kötüye kullanımı; teknoloji araçlarını kullanma sonucunda bireyin fiziksel, psikolojik, sosyal ve zihinsel gelişiminin zarar görmesidir. Bireyin teknolojik araçları kötüye kullanımı sonucu gelişiminin olması gerektiği gibi ilerleyememesi ya da mevcut bulunduğu durumdan geriye doğru gitmesi, gelişimsel kazançlarını kaybetmeye, yaşına özgü gelişim görevlerini yerine getirmemeye başlamasıdır.

Fiziksel Gelişim ve Teknolojinin Kötüye Kullanımı

Fiziksel gelişim konusunda teknoloji kullanımında risk olabilecek üç etmen bulunmaktadır: uyku, yemek, spor.

Teknoloji kullanımının dozu artmaya başlandığında genelde ilk fedakârlık uykudan yapılmaktadır. Ancak bireyin uyku rutininin kaybolması hayatını güçleştirmekte, fiziksel ve psikolojik sağlığına zarar vermektedir. Yapılan klinik çalışmalarında uykusuzluğun saldırganlık ve dürtüsellikte artışa yol açtığı bildirilmiştir. Bir gece uykusuz bırakılan sağlıklı bireylerde, huzursuzluk ve duygusal dalgalanmalar gözlendiği (Roth, Kramer ve Lutz, 1976) ve saldırganlık düzeyinde artış olduğu saptanmıştır (Cutler ve Cohen, 1979).

Teknoloji kullanımının artışında bir diğer fedakârlık yemek yemeğe ayrılan zamanda kısıtlamaların yapılmasıdır. Bu beraberinde ya az ve yetersiz beslenmeyi getirebilmekte ya da neyin ne kadar yenildiğinin farkına varılmadan sağlıksız ve dengesiz beslenmeye bağlı aşırı kilo hatta obeziteye sebep olabilmektedir.

Teknolojinin kötüye kullanımı ve fiziksel gelişim anlamında üçüncü fedakârlık ise spordur. Spor, teknolojik cihazları daha fazla kullanabilme motivasyonuyla her geçen gün çocuklar ve gençlerin hayatlarından çıkardıkları veya azalttıkları bir duruma gelmiştir. Ancak sporun, fiziksel ve psikolojik sağlığın korunması, öğrenme ve sosyal uyum davranışı sağlama gibi faydasının olduğuna dair çok sayıda araştırma ve sonuç bulunmaktadır (Er, Çamlıyer, Çamlıyer Çobanoğlu ve Er, 1999; Ersoy, 2004; Kuter ve Kuter, 2012; Küçük ve Koç, 2010).

Psikolojik Gelişim ve Teknolojinin Kötüye Kullanımı

Psikolojik gelişim; bireyin kendini ilgi, yetenek ve becerisi doğrultusunda tanıması, geliştirmesi ve kabul etmesiyle oluşmaktadır. Bireyin kendini gözlemesi, kendiyle alakalı farkındalığını artırmak için araştırmalar yapması, aile, okul gibi sosyal çevresinden destek alması, kısacası çok boyutlu bir uğraşı içerisine girmesi psikolojik gelişimi için önemlidir. Bunlar olmadan bireyin duygularını yönetebilmesi, iradesini güçlendirebilmesi, hedefine odaklanabilmesi çok mümkün olamayacaktır. Dolayısıyla teknolojinin kullanımı bireyin psikolojik gelişimi anlamında engel oluyorsa kötüye kullanım bulunmaktadır.

Doğru Teknoloji Kullanımı Nasıl Olmalıdır?

Amaçlı Kullanım: Teknolojinin zaman geçirme, oyalanma için değil de bir bilgiyi öğrenme, bir beceri geliştirme, üretim yapma, sorumlulukları yerine getirme ya da dinlenme amacıyla kullanılmasıdır.

Sınırlı Kullanım: Teknolojinin belli amaç doğrultusunda dahi olsa kullanımında süre sınırlamasının kullanılmasıdır. Bazen günlük işler dışında gelişen durumlar için süre esnetilmelidir. Ancak yine de bu durumun düzensiz kullanıma yol açması engellenmelidir. Çünkü teknolojik araçların içeriklerinin aşırı hızlı ilerlemesi sınırsız kullanım nedeniyle bireyin hayatındaki gelişmeleri engelleyecek, kendini unutacak kadar teknolojik cihazların içinde kaybolmasına neden olabilir.

Sorumlu Kullanım: Teknolojik araçların hiç kimseye zarar vermeyecek şekilde kullanılmasıdır. Birey, gerçek dünyadaki gibi sanal dünyada da genel ahlak ölçütlerinin geçerli olduğunu bilerek teknolojiyi kullanmalıdır.

Sağlıklı Kullanım: Bireyin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığına dikkat ederek teknolojiyi kullanmasıdır. Teknolojinin içeriği kadar teknolojik cihaz kullanımında cihazlara yakınlık mesafesi, kullanımda vücudun duruşu gibi etmenlere dikkat edilmelidir. Özellikle cep telefonu ve bilgisayar kullanımlarında yanlış duruş ya da oturuşun fiziksel ciddi sağlık problemlerine neden olabilmektedir.

Güvenli Kullanım: bireyin tıpkı sorumlu teknoloji kullanımı gibi güvenli kullanımla da insanların zarar görmesini engelleyecektir. Kişisel posta hesaplarının şifrelerinin güvenli şekilde belirlenmesi, sosyal medyanın bireysel mahremiyeti koruyarak kullanılması, alışverişin ve bankacılık işlemlerinin güvenli şekilde yapılması, teknolojik cihazların virüslerden veya casus yazılımlardan korunması gibi geniş yelpazeyi kapsamaktadır.

Aktif Kullanım: Bireyin teknolojik cihazları kullanırken yetenekleri doğrultusunda üretim yaparak katkıda bulunması, sadece tüketim boyutunda kalmamasıdır

Bilinçli Kullanım: Teknoloji kullanımının iyi ya da kötü niyetli, doğru veya yanlış kullanımlara açık olduğunun bilerek; doğru bilgiye doğru kaynaklarla ulaşma bilgisine sahip olma ve mümkünse bilgiyi farklı kaynaklardan kontrol ederek kullanma farkındalığıyla teknolojiyi kullanmaktır.

Bilgili Kullanım: Teknolojik cihazların temel kullanım bilgisine sahip olarak teknoloji kullanmaktır. Böylelikle bireyin yetenekleri doğrultusunda üretim yapabilmesi daha olası hale gelmektedir.

Teknoloji Bağımlılığında Önleme Çalışmalarının Önemi

Teknoloji bağımlılığının üç aşaması olarak teknolojiyi kullanma, teknolojiyi kötüye kullanma ve bağımlılık bulunmaktadır. Teknoloji bağımlılığında diğer bağımlılık türlerinde olduğu gibi özellikle de ergenlik döneminde olanlar için yaş sınırlaması getirmek ve teknoloji kullanımının ortadan kaldırılması mümkün gözükmemektedir. Gençler hem sosyal ortamlarında kendilerini daha rahat ifade edebilmek hem teknolojik gelişmeleri yakından takip edebilmek hem de çağın gerisinde kalmamak için teknolojiyi kullanmaktadırlar. Teknoloji çağında çocuk gençlerin hem doğru teknoloji kullanımını sağlamak hem de teknoloji bağımlısı olmamaları için aile ve okul işbirliği gerekmektedir. Teknoloji kullanım limitini çocuk ve ergenle birlikte belirleyerek, teknolojinin kötüye kullanımının ne anlama geldiğini ve teknoloji kullanımına bağlı çocuk ve gence gelecek zarardan kendini koruyabilmesi öğretilerek önleme çalışmaları yapması gerekmektedir.

Teknoloji kullanımının sınırları çocuklar ve gençlerle birlikte belirlenip gündelik hayatlarına uygulamaları sağlanmalıdır. Sınırlar öğretilirken çocuğun erken yaşta alışkanlığı elde etmesi teknoloji bağımlılığından kendisini korumasını sağlayacaktır. Bugün yaşamı sürdürürken her seçim, her davranış uzun süreçte kazanılmış gözükse de alışkanlıklar çoğunlukla davranışları etkilemektedir. Duke Üniversitesi’nden Verplanken ve Wendy’nin yaptığı araştırmaya göre insan davranışlarının %40’tan fazlasının alışkanlıklardan oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır (Neal ve ark., 2006’dan akt., Duhigg, 2012). Davranışların temelinde mantık ve hafıza kadar alışkanlıkların da olduğu bilinmektedir. Alışkanlıkların tam olarak neyi ortaya çıkardığı bilinmese de çoğu zaman farkında olmadan davranışlar bundan etkilenmektedir (Bayley ve ark., 2006’dan akt., Duhigg, 2012). Bu nedenle teknoloji bağımlılığını çocuklarda ve gençlerde önlemenin en önemli adımlarından biri teknoloji kullanımıyla ilgili alışkanlığı kazanmaktır.

Anne Babaya Tavsiyeler

Sonuç olarak çocuk ve gençlerin teknoloji kullanırken bağımlılıktan uzak, doğru ve sağlıklı ilişkiler kurmaları bekleniyorsa ilk olarak teknoloji bağımlılığına sebep olan risk faktörlerinin ortadan kaldırması gerekmektedir. Çocuk ve gençlere kendilerini ifade etme imkanı sağlayacak, enerjilerini sağlıklı bir şekilde boşaltmalarına yardımcı olacak, yaşıtlarıyla sosyalleşebilecekleri ortamların sağlanması gerekmektedir. Bu ortamlar sağlanırken çocuk ve gençlerin ihtiyaçları ve yeteneklerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Teknoloji bağımlılığının yaygın hale gelmesindeki en önemli neden olarak karşımıza çıkan arkadaş etkisini tersine çevirmek ve pozitif akran kültürü oluşturmaya dönük yayınlar, materyaller, internet siteleri, mobil uygulamalar, programlar ve sorumluluklar oluşturulmalıdır. Böylelikle arkadaş etkisinin gelişim çağının özellikle bu döneminde etkisini yadsımamanın işimizi kolaylaştırması ve arkadaş etkisinin yapıcı olarak gençlerin hayatında var olması sağlanmalıdır.

Teknolojinin günümüz dünyasının inkar edilemez gerçeği olduğu kabul edilmeli, teknolojiyle geçirilecek zaman çocuk ve gençlerin faydalanabilecekleri pozitif içeriğe sahip olmasına özen gösterilmelidir.

Çocuk ve gençlere teknoloji kullanımıyla ilgili doğru kullanım aktarılırken anne ve babanın bu süreçte aktif rol oynaması gerekmektedir. Ebeveynlerin alışkanlık, tutum ve davranışlarının sosyal öğrenme sürecine ışık tutuğu hatırlanmalı, gerekirse ailenin tüm üyeleri için geçerli olacak kurallar düzenlenmelidir.

Ayrıca psikopatolojik durumlara bağlı olarak ortaya çıkan (özellikle de DEHB, depresyon ve sosyal fobi) ve teknoloji bağımlılığıyla ilgili koruyucu ve tedavi edici ruh sağlığı hizmetlerinin sağlanmasının önemli olduğu unutulmamalıdır.

99506

Kişi Okudu

Meliha Merve Çivikakan
KidologLogo

Teknik Destek
(10:00-23:59)

+90(850) 840 11 39

App Store

Google Play

Spotify

karekod

' Bilinçli ebeveynler mutlu nesiller '

* Kidolog E-Bülten Üyeliği ile Bizden Haberdar Olun

© 2024 kidolog.com /Tüm hakları saklıdır.