Çocuğuma Ölümü Nasıl Anlatacağım?

Çocuk ve Ölüm         

     Bir insanın doğumu ile mutluluk, sevinç duyguları yaşanırken, ölüm ile acı, üzüntü duygularını yaşar. Ölüm olayında yetişkinler çocukları bu konudan hep uzak tutmaya çalışmışlardır fakat bebekler bile ayrılığın, her zaman birlikte olduğu kişiden başka bir kişinin yanına olduğunu hissederler.

Bu yüzden çocukların bu konuda geri planda tutmak ne kadar doğrudur?  Çocuklara nasıl anlatılmalıdır? Çocuklar ne kadar bilgi verilmelidir? Çocuklara ölümü anlatırken yapılan hatalar nelerdir? gibi sorularınızın cevabını vermeye çalışacağım.

        Öncelikle ölüm soyut bir kavramdır, çocukların yaş grubuna göre ölüm kavramını ne kadarını anlayabiliyorlar ona bakalım. Çocukların ölümü anlama şekillerine yönelik II. Dünya Savaşı’ dan beri çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Genel olarak baktığımızda yaşamın ilk 2 yılı ölüm ile ilgili kavramı anlamamaktadırlar.

Ölüm soyut bir kavram oysa bu dönemde çocuklar somut kavramları anlayabilmektedirler. Fakat her ne kadar ölümü anlayamasalar da ölümün etkisini hissedip tepkiler verebilirler. Mesela annesini kaybeden bir bebek, ağlama nöbeti geçirebilir, saldırgan davranışalar sergileyebilirler.

     3-5 yaşlarında ise ölüm kaybolma, uyku hali gibi anlamlandırmaktadırlar. Ölümü tam olarak kavrayamasalar da ölüm hakkında konuşabilirler. 5 yaşından sonra yavaş yavaş ölümün evrensel olduğunun kavrayabilmektedir. Ama ölümü tam olarak anlamaya 9- 10 yaşlarında başlamaktadırlar. O yaşlarda ölümün herkesin başına geleceği, kader olduğunun farkına varırlar.

           Ölüm yetişkinleri etkilediği kadar çocukları da derinden etkilemektedir. Fakat her bireyin ölüm ile karşılaşması ve vermiş olduğu tepkiler farklıdır. Bunun sebebi ise bireysel farklılıkları, ölen kişiye karşı yakınlığı, çevresel faktörlerdir. Buradan yola çıkarak sevdiği bir yakının ölümü sonucunda çocuk şu duyguları yaşayabilir; Suçluluk, kızgınlık, öfke, kaygı, depresyon gibi.

Çocuklara Ölümü Nasıl Anlatmalıyız?

        Ölümü anlatmak zor bir durumdur ve bunu özellikle çocuklara anlatmak zorunda isek. Bu yüzden çocuklara bunu anlatırken dikkat etmemiz gereken önemli detaylar vardır. Bunlardan birincisi; ölümün uyku olduğunu söylemek. Çocuk ölümü uyku ile ilişkilendirdiği zaman ölen kişinin tekrar uyanacağını düşünür ya da her uyuyan kişinin öldüğünü hiç uyanmayacağını düşünerek korku ve kaygı içine girebilir.

     İkincisi ise; Uzun bir seyahate çıktığını söylemek. Bu cümlede çocuğun psikolojik olarak farklı hasarlara yol açabilecek bir cümledir. Seyahatte çıkmış olması ilerleyen dönemlerde dönmemesi terk edilme, dışlanma gibi duyguları ortaya çıkartabilir. Sevdiği kişinin seyahatten dönmemesi çocukta sevilmediği gibi bir duyguya kapılmasına da sebep olacağı için bu cümleden de kaçınılmalıdır.

         Üçüncüsü Allah onu kendi yanına aldı cümlesi. İyi olduğu için, Allah onu çok sevdiği için genç yaşta öldü gibi cümleler. Çocuğun ölüm ile genç yaşta iyilik edince öleceği düşüncesine kapılmasına sebep olabilir.

        Dördüncüsü ise erkek çocuklarına yapılan erkekler ağlamaz kalıbıyla duygularını yaşama hakkının elinden alınması. Erkeklerinde insan olduğunu, onlarında duyguları olduğunu unutmayalım. Bu düşüncenin daha çocukken bu tarz cümlelerle empoze edilmesi büyüyünce de duygularını yaşayamamaları ve ifade edememeleri bireylerin ileriki yaşamlarında farklı hasarlara yol açtığı bilinmektedir.

Uzman desteği almak için tıklayın. 

        Şimdi gelelim ölümü nasıl açıklayabiliriz sorusuna; Ölüm hakkında bilgilendirilmeli. Uzmanlara göre çocukların ölüm ile ilgili sorularını sabırla cevaplamalıdırlar. Kriz anı gelmeden de çocuğun öğrenmeye hazır olduğu zamanlarda da hikayelerden, kitaplardan veya doğadaki diğer canlıların yaşamlarından örnekler vererek hazırlayabiliriz. Çocuğa karşı dürüst olmalı, doğru ve yeterli cevaplar verilmelidir.

        Ölüm ile ilgili sorulan sorulara ve çocuğun yaş ve gelişim özelliklerine göre düzenleyerek çocuğa verilmesi gereken temel anlayışlar; “Ölüm yaşamın bir parçasıdır. Ölüm, vücudun yaşamsal fonksiyonlarını yitirdiği an gerçekleşir. İnsanlar ölen bir kişiye karşı farklı şekillerde tepkiler gösterebilirler. Ölüm gelişim sürecinin son basamağıdır.”

        Çocukların duygularını yaşamalarına, onları ifade etmelerine fırsat verilmelidir. Çocukların cenaze törenlerine katılıp katılmaması konusu ise çocuğun bireysel yapısına bağlıdır. Uzman görüşlerine göre 7 ve üstü yaşlardaki çocuklar için cenaze törenine katılması için teşvik edilebileceğini ama zorlanmaması gerektiğidir. Çocuğun cenaze törenine katılması çocuğun etkileme derecesini göz önüne alarak karar verilmelidir. Bazen katılmaları ölümü daha iyi anlamalarına yol açarken bazen ise onların daha fazla etkileyebilmektedir.

        Çocukların bu konuda sorumlu hissetmemesi gerektiğini bildirmek gerekir ve çocukların dini duygularından istifade edilebilir.