Beden Algısı Nedir? Olumlu Beden Algısı İçin Ne Yapılmalı?

Bireylerin bedenleriyle ilgili içsel ya da çevresel görüşlerle oluşturdukları duygu ve düşünceleridir. Duygu ve düşüncenin ortama girmesiyle karşımıza beden algısıyla ilişkili farklı kavramlar ortaya çıkmaktadır. Yazımızda bu kavramları konuşacağız.

Beden Algısı Nedir?

Benlik algısı: Kısaca kişinin kendisini nasıl algıladığıyla ilgili duygularıdır. Öz saygısı yüksek olan kişiler hem kendisine hem de çevresine karşı daha olumlu bir bakış açısına sahiptir. Olumlayıcı bakış açısı beden algılarını da pozitif yönde etkiler. 

Özşefkat: Umutsuz, olumsuz olarak görülen durumlarda olanı olduğu gibi değerlendirebilmek, kişinin kendisine haksızlık etmeden olaya objektif bir perspekifte bakabilmesidir. Örneğin; arkadaşlık ilişkilerinde sürekli zorbalığa uğradığını düşünen biri kendisinin ''hayır'' diyemediğiyle ilgili bir yargıya kapılıp üzüntü içerisinde kalabilir. Herkesle bağlarını koparıp yalnızlaşmak isteyebilir. Bu durum kişinin kendisini cezalandırmasının ötesine geçemez. Çözüm için özşefkate ihtiyaç vardır. Doğru düşünme metodu ise, hayır diyemediğini fark edip insanlarla bağını güçlendirirken istemediği bir duruma karşı tepki göstermesiyle olumlu olacaktır. Öz şefkatli bedensel algımız yüksek olduğunda ise kişi olduğu haliyle barışık olacak ama aynı zamanda da kendini olumlu olumsuz eleştirerek değerlendirme yapabilecektir. 

Olumlu beden algısı: Pozitif benlik algısına sahip olmak pozitif bir beden algısını da beraberinde getirecektir. Benlik saygısı yüksek, kendisine özşefkatle yaklaşabilen olan bireylerin olumlu beden algısına da sahip olduğu gözlemlenmiştir. Kurduğu ilişkilerde güvene dayalı olma, tutarlı bilişsel yapılar geliştirme gibi alanlarda katkı sağlamaktadır. 

Olumsuz beden algısı: Olumsuz beden algısı birçok risk faktörü oluşturabilmektedir. Risk grubunda daha çok ergenler bulunmaktadır. Beden imajı doyumu sağlanmamışsa gerekli görülmeyen salt güzellik amacıyla yaptırılan bıçak altı operasyonları, yüksek düzeyde depresyon belirtileri, yemede aşırıya kaçma ve obeziye yönelim,kendini kusturma ve bazen de kendine zarar veren fiziksel girişimler, intihar.

Bağlanma: John Bowly' nin bağlanma kuramı psikoloji ve çocuk gelişimi açısından çok değerlidir. Beden algısı üzerinde, ebeveyn ya da çocuğa birinci dereceden bakım veren arasında ilişkisinin önemli olduğu bilinmektedir. Bağlanma türleri kısaca; güvenli, kaygılı, korkulu ve kaçıngan olmak üzere dört gruba ayrılır. Beden algısı üzerine yapılan araştırmalar sonucunda güvensiz bağlanan kişilerin bedensel değerlendirmelerinin daha kaygılı olduğu bulunmuştur. Güvensiz bağlanan genç kızların ve genç yetişkin kadınların çevreden daha çok etikilendikleri, toplumun standartlarına göre bir beden imajı oluşturmaya çalıştıkları saptanmıştır. Kaygılı, korkulu ve kaçınmacı bağlanma tiplerinden sadece kaygılı bağlanmanın her iki cinsiyette de olumsuz beden algısına neden olduğu görülmüştür.

Kavramsal olarak değerlendirdiğimiz beden algısının oluşum sürecinde içine doğduğumuz kültürün de etkisi vardır. Örneğin; Türk kültüründe "etli butlu" olma sözcük öbeği yaygındır. Popüler kültürün etkisiyle bu algı biraz daha yerini fit görünme, detoks uygulama, spor yapmaya yönledirmiştir. Algı değişimi ve oluşumunda sosyal medyanın etkisi de yadsınmayacak derecede büyüktür. Filtre programları, olduğundan çok daha farklı bir bedensel imaj çizerek bireylerin beden algısı üzerinde etkin rol oynamaktadır. Daha çok ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde görülen kendini diğerleriyle kıyaslama görsel algı durumunu da değiştirmektedir. Aynı tarz giyim kuşam, vücut tipinde belirgin benzerlikler rastlanmaktadır. Estetik değerlerin aynılaşması olumsuz beden algısıyla yapılan değerlendirmelerin olumlu beden algısına dönüşümü için plastik cerrah daha çok tercih edilmektedir.

Psikolojik açıdan değerlendirdiğimizde ise; bu tür değişimlerin ilk başlarda bireyi memnun eden pozitif bir gelişim gösterdiği görülürken daha sonra aşırıya kaçan cerrahi müdahaleler, aşırı yemek yeme isteği ya da kendini her şeyden uzaklaştırarak depresyon durumu gözlemlenmiştir. Özellikle ergenlik döneminde sık aynaya bakma, kişinin kendisiyle daha fazla ilgilenmeye başlamasıyla kendisini çok kilolu algılaması veyahut vücudunda beğenmediği bir yerle ilgili algısı zaman içerisinde durumun daha fazla üzerine gitmeyi ya da tamamen üstünü örtmeye çalışarak başka bir psikolojik sorunun zeminini hazırlayacaktır.

Olumlu Beden Algısı Gelişimi Konusunda Ne Yapılabilir?

Öncelikli olarak artı ve eksileriyle kişinin kendini objektif bir değerlendirme içinde tutması gerekir. Öz şefkatli bir birey olma yolunda olanı olduğu gibi değerlendirmesi, eleştiri yaparken en başta kendisine haksızlık yapmaması önemlidir. Sonrasında çevresiyle, arkadaşlarıyla, yakınlarıyla ikili ilişkilerini irdelemesi ve bağlanma konusunda hangi stili tercih ettiğini (güvenli, kaygılı, korkulu, kaçıngan) tespit etmelidir. Olumlu bir beden algısı kişinin kendisini tanımasına olanak sağlarken buna bağlı iletişim sorunlarını da gidermiş olacaktır.

Beden algısı üzerinde değerlendirme yolculuğuna çıkmak isterseniz panelimden randevu oluşturabilirsiniz. Buraya tıklayınız.