Bebeklerde Uyku ve Gece Terörü

BEBEKLİK DÖNEMİNDE UYKU

Gece Terörü

Güvenli Bağlanma ve Uyku İlişkisi

Uyku, temel ihtiyaçlarımızın başında gelir. Öğrenmenin pekişmesi, hücrelerin yenilenmesi, organların onarılması, büyüme, gelişme ve ihtiyaç duyulan enerjinin yeniden depolanabilmesi için uykuya gereksinim vardır.

Bebekler ilk doğduklarında (yenidoğan) zamanın çoğunu uyuyarak geçirirler. Beslenme ve temizlik dışında ilk aylarda bebekler sürekli uyurlar. Bu uyku bebeğin büyümesi, gelişmesi, gün içinde gördüğü, işittiği, algılayıp duyumsadıklarını öğrenmesi için gereklidir.

Uyku ile ilgili yaşanan sorunlar, bireylerin yaşam kalitelerini olumsuz etkilemektedir.

Bebeklerde görülen uyku problemleri beyin gelişimini ve buna bağlı olarak öğrenmeyi olumsuz etkileyebilir. Ayrıca uykuyla birlikte salgılanması gereken hormonların düzenini bozarak, bebeğin büyüme ve gelişmesini sekteye uğratabilir.

Bebeklerdeki uyku sorunları, aileleri zor durumda bırakmaktadır. Gece boyu uykusuz kalan aileler, gün içinde yorgun olabilmekte, ev içinde düzen bozulabilmektedir.

Uyku düzenini bozan nedenler arasında;

Çocuğun mizacı, uyku öncesi yiyecek içecek alımı, uykuya geçiş sürecinin plansızlığı, gün içinde izlenen ya da maruz kalınan (arka planda) korku unsurlu çizgi film/filmler, çatışmalı ev ortamı, geleneksel yaklaşımlarla çocuğu uykuya yatırma (korkutarak vb.) değişen düzen (taşınma, boşanma, hastalık vb.) uyku ortamının kalitesi, çocuğun duygu durumu, anne bebek bağlanması (özellikle 18-24 aylarda zirve yapan ayrılık anksiyetesi) gibi faktörler bebeklerin uyku düzenini bozabilmektedir.

Ayrıca bu hastalıklara dikkat!

Astım, juvenil romatoid artrit, orak hücre anemisi, kanser, kistik fibrozis gibi hastalıklarda çocukların uyku ve uyanma örüntüleri bozulmaktadır (Ward ve ark., 2007).

GECE TERÖRÜ NEDİR?

Çığlık atarak uykudan uyanma, çırpınma, bağırma ve eşlik eden şiddetli davranışlar (çırpınma, vurma gibi) genellikle uyku terörünü akla getirmektedir.

Yetişkinlere korkutucu gelmeyen bir unsur (oyun, çizgi film karakterleri, farklı oyuncak ya da eşyalar gibi) çocukların hayal dünyaları gelişmiş olduğundan onlara korkutucu gelebilir. Bu sebeple aileler, çocuğun izlediği ya da maruz kaldığı dijital içerikleri takip etmelidir.

Ayrıca sempatik sinir sistemi aktivasyonundaki bozukluklar gece terörüne sebep olabilmektedir.

Uyku ile ilgili problemlerin nedeninin tam olarak anlaşılabilmesi için; çocuğun mizacı, uyku süresi, gündüz uykusunun olup olmadığı bilgisi, beslenme rutini (emzirme süreci-meme bırakma süreci), anne bebek bağlanması, annenin çalışma durumu, çocuk-bakım veren ilişkisi, ekran süresi, oda ısısı, uyku ortamı hijyeni, giysiler, aile içindeki ortam, aile düzeni, çocuğun sağlık durumu, geçirilen hastalıklar gibi durumlarla ilgili detaylı bilgiye gereksinim vardır.

GÜVENLİ BAĞLANMA ve UYKU PROBLEMLERİ

0-1 yaş temel güven duygusunun kazanıldığı dönemdir. Bu dönemde bebeğin ihtiyaçlarının zamanında karşılanması, gelecek tüm yaşantısında önemli bir noktadır.

Anne bebeğin ten tene teması, emzirmesi, sevgi dolu dokunuşlar, ağladığında bebekle ilgilenilmesi bebeğin dünyayı güvenilir bir yer olarak algılamasına yardımcı olmaktadır. İhtiyaçları zamanında karşılanan bir bebek dünyaya/çevresine güvenir ve çevresini keşfetmek için girişimlerde bulunur.

Çeşitli nedenlerden anne bebeğin birbirinden uzun süreli ayrı kalması durumlarında bu bağın kurulması güçleşebilir. Bu durum çocukta kaygı ve strese yol açabilir.

Bağlanma ile ilgili problemler bebeğin uyku alışkanlıklarında bozulmalara sebep olabilir. Bebek annesini yanında istediğinden uyku vakti yaklaşınca huzursuzlanabilir, uyku odasına gitmek istemeyebilir, ağlayabilir, annesini bırakmayabilir, uykuya daldıktan sonra anne yanından ayrıldığında fark ederek uyanabilir, uyumamak için direnebilir.

Uyku ile ilgili problemler yalnızca bağlanma ile ilgili olmayacağı için bebeğinin uyku problemi olan ailelerle süreç detaylı bir şekilde ele alınmalıdır.

İlginizi Çekebilir: Çocuklarda Uyku Bozukluğu ve Uyku Danışmanı

UYKU HİJYENİ İÇİN AİLELERE ÖNERİLER

• Odanın, uykudan önce havalandırılmış olmasına dikkat edilmelidir.
• Oda ısısının dengeli olmasına dikkat edilmelidir. Aşırı sıcak bir oda da uyku için uygun değildir (22-23 derece idealdir).
• Odanın çok aydınlık ya da karanlık olmamasına özen gösterilmelidir.
• Odada çocuğun gece uyandığında korkabileceği nesnelerin olmamasına dikkat edilmelidir (Biblolar, portmanto vb.).
• Yatağı, uykuyu, odasını bir disiplin yöntemi olarak kullanmamaya dikkat etmek gerekir (Şımarırsan seni odana gönderirim, uslu durmazsan sen uyurken seni bırakır giderim gibi).
• Uykuya geçişi kolaylaştırıcı bir uyku arkadaşı pelüş oyuncak yardımcı olabilir.
• Uyku öncesi rutini oluşturmak gereklidir. Bu rutinler sakin şekilde gerçekleştirilmeli ve çocuk direkt yatağa/odaya götürülmemelidir. Uykudan en az 20 dakika öncesinde sakin bir ortam oluşturulmalıdır (Televizyon kapatılabilir, fazladan yanan ışıklar kapatılabilir gibi).
• Gün içinde anne bebek yeterli fiziksel teması kurmalıdır. Uykudan önce bebeğin anneyle vakit geçirmesi bebeğin rahatlamasına ve uykuya daha rahat geçiş sağlamasına yardımcı olacaktır.
• Uyku öncesi çocuğu heyecanlandıracak oyunlar oynamamaya dikkat edilmelidir.
• Uyku öncesi beslenme düzenine dikkat edilmeli, uykudan yarım saat öncesinde yiyecek içecek tüketilmemeye özen gösterilmelidir.

Hangi durumlarda doktora başvurulmalıdır;

Eğer uyku ile ilgili yoğun, şiddetli, uzun süreli bir problem yaşanıyorsa lütfen çocuk doktoru ve Nöroloji birimine başvurunuz.

KAYNAK

Yıldırım Sarı, H. 2012. Çocuklarda Uyku. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 28 (1): 81-90.

Keskin, N., Tamam, L. 2018. Uyku Bozuklukları: Sınıflama ve Tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. ;27(2):241-260.