Akran Zorbalığı

Çocukların okula başlaması ile birlikte daha sık görülen akran zorbalığı genellikle aileler tarafından göz ardı edilmektedir. Ancak akran zorbalığı çocuğun gelişimine ciddi zararlar verebilmektedir.

Akran Zorbalığı Nedir?

Çocuklardan bir ya da birkaçının, düzenli olarak, kendinden fiziksel ya da duygusal açıdan daha zayıf bir başka çocuğa sözlü, psikolojik ya da fiziksel olarak olumsuz bir müdahalede bulunmasıdır. Bunlardan bazıları dalga geçme, lakap takma, tehdit etmek, sözlü saldırı, küfür etmek, fiziksel müdahalede bulunmak, sıkıştırmak, şiddet, zorla bir şeyler istemek, çocuğun eşyalarına el koymak, çocuğu istemediği şeylere zorlamak, hırsızlık yapmasını istemek, yapmazsa başına kötü şeyler geleceğini ima etmektir.

Son dönemlerde teknolojik aletlerin okullarda kullanılması ile birlikte siber zorbalık kavramı ortaya çıkmıştır. Bu durum akran zorbalığının görülme yaşının, ergenlik döneminden okul dönemine kadar inmesine neden olmuştur.

Siber Zorbalık Nedir?

Zorba kişilerin, tehdit ve saldırılarını teknolojik aletler üzerinden yapmaları siber zorbalık olarak tanımlanabilmektedir. Bu kişiler internet ortamından kurbana (zorbalığa maruz kalan çocuğa) rahatsız edici, tehdit içerikli, imada bulunan mesaj ve görüntüler göndermektedir. Kurbanın adına sahte içerikler üretebilmekte, kurbanı diğer kitlelere karşı açık hedef olarak göstermekte, kurbanın ürettiği içeriklere olumsuz geri bildirimlerde bulunabilmektedir.

Çocuklar Neden Zorbalık Yapar?

Ergenlik dönemindeki çocuklar, gelişim döneminin bir özelliği olarak kendilerini diğerlerine kabul ettirmeye, popüler olmaya çalışırlar. Güçlü görünmek adına bir başkasını baskı altına alabilir, zorba davranışlar gösterebilirler.

Ergenlik döneminde bir gruba ait olmak çok önemlidir. Arkadaş edinmek ve bir gruba dahil olmak isteyen çocuklar bunu nasıl yapacaklarını bilemedikleri için zorbalık yaparak arkadaş edinebilir ya da zorbalık yapan grubun bir üyesi olabilir.

Ev içinde şiddet gören çocuklar bu davranışları model alarak kendilerinden daha zayıf kişilere zorbalık yapabilirler.

İlgisiz büyüyen çocuklar olumlu ya da olumsuz bir temas iletisini alabilmek adına zorbalık yapabilirler. Bu sayede birileri zorbanın yanında yer alarak ona değer verir ve zorba ilgiyi üzerine toplar. Ya da ailesinden, okul yönetiminden olumsuz da olsa bir temas alır ve bu durum da zorbanın amacına hizmet etmiş olur.

Dijital içeriklerdeki zorba karakterleri çekici bularak model alan çocuklar bu karakterlerin davranışlarını deneyimlemek isteyebilirler. Bu amaçla kendilerini o karakterlerle özdeşleştirerek zorbalık yapabilirler.

Zorba davranışlar gösteren çocuklarla empati kurabilme, arkadaşlık edinme, olumlu örnekleri model alma, kendini uygun yollarla ifade edebilme, güçlü yönlerine odaklanarak bu alanlara yönelmesini sağlama gibi sosyal beceriler çalışılabilir. Okul yönetimi zorba çocukları tespit ederek aileleri ile birebir görüşmeler yaparak aile içinde çocuğu güçlendirme ile ilgili çalışmalar yapabilir.

Hangi Çocuklar Akran Zorbalığına Maruz Kalır?

Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar daha çok yaşıtlarına göre fiziksel olarak daha küçüktür, sosyal açıdan içe kapanıktır, aile yaşantısında çatışmalar olabilir, bir haksızlık karşısında sessiz kalarak kendini savunmazlar ya da gerekli yerlere bunu bildirmezler. Başlarına gelen durumlara sessiz kalarak yardım istemezler. Bu durum zorba çocuğa güç verir.

Zorbalığa maruz kalan kurban çocuk sessiz kaldıkça zorba çocuk zorbalığın şiddetini ve derecesini arttırarak devam eder. Aslında bu durum arasında bir korelasyon vardır. Genellikle sessiz çocuklar zorbalığa maruz kalır ve çocuk zorbalığa maruz kaldıkça sessizleşir.

Çocuğumun Akran Zorbalığına Maruz Kaldığını Nasıl Anlarım?

Çocuğun akran zorbalığına maruz kaldığını anlamak için çocuğun vereceği ipuçları izlenmelidir. Eğer zorbalık okulda yapılıyorsa çocuk okula gitmek istemeyebilir, okul saati yaklaştıkça hasta ya da huzursuz olabilir, sessizleşerek içine kapanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta okul fobisi ile zorbalığa maruz kalma belirtileri karıştırılmamalıdır. Okul fobisinde de okul saati yaklaştıkça çocukta mide bulantısı, ateşlenme görülebilir. Ancak okul fobisi genellikle okullar yeni açıldığında, yeni bir okula başlanacağında görülür ve ilerleyen zamanlarda çocuk okula alıştıkça bu durum ortadan kalkar.

Aileler çocuklarının okula ilişkin olumsuz tutumlarını görmeye başladıkça çözüm bulabilmek adına öğretmenleri ile görüşürler. Genellikle bu çocuklar zorbadan korktukları ya da çekingen oldukları için okul yönetimine de bu durumla ilgili herhangi bir şikayette bulunmazlar. Bu sebeple aileler okul yönetimiyle görüştüğünde bir sorun olmadığı söylenir.

Akran Zorbalığı Çocuğun Gelişimini Nasıl Etkiler?

Akran zorbalığı hem zorba çocuğun hem de zorbalığa maruz kalan çocuğun gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Kişilerarası ilişkiler sosyal duygusal gelişim alanı ile ilgilidir. Akran zorbalığına uğrayan çocuk arkadaşlarından utanç duyabilir, arkadaş edinmekte zorlanabilir, genellikle bir gruba dahil edilmez, teneffüste yalnızdır, derslerde sessizdir. Potansiyelini ortaya koymaktan, kendini ifade etmekten çekinebilir, derslere ve okul faaliyetlerine katılımda isteksiz olabilir.

Ayrıca akran zorbalığı çocuk üzerinde bir stres yaratır. Stres ise hem sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiye sahiptir. Stres, öğrenmeyi etkiler ve akran baskısı dolaylı da olsa çocuğun bilişsel gelişimine zarar verebilir.

Akran zorbalığı yapan çocuk ise kendini ifade edebilme yönünde eksik olduğu, güçlü yönlerini ortaya koyamadığı ve çeşitli davranış sorunları olduğu için sosyal duygusal gelişim açısından desteklenmelidir.

Çocuklar Akran Zorbalığına Karşı Kendini Nasıl Koruyabilir?

Çocukların kendilerini akran zorbalığından koruyabilmelerinin en önemli noktası ailelerin küçük yaşlardan itibaren çocuklarıyla konuşmalarıdır. Çocuklar yaşadıkları olayları, hissettikleri duyguları aileleriyle konuşabildiğinde, aileler çocukların dinlediklerinde çocuklar kendilerini güvende hissederler. Kendini güvende hisseden çocuk rahatça arkadaşlık becerilerini geliştirebilir, kendini aile dışındaki ortamlarda da rahatça ifade edebilir, başına gelen bir olayı sorgulayabilir ve gerekli durumlarda yardım istemekten çekinmez.

Hem zorbalık yapan hem de zorbalığa maruz kalan çocukların sosyal becerilerini geliştirmeleri gerekmektedir.

Küçük yaşlardan itibaren çocuklarla duyguları ile ilgili konuşulmalıdır. Duyguların vücudumuzda nasıl tepkiler oluşturduğunu gözlemlemeyi öğretmek ve olumsuz duygularda nasıl davranmamız gerektiği hakkında çocuklara rehberlik yapılmalıdır.

Çocuğa arkadaşlık kurabilme ile ilgili model olunmalıdır. İyi bir arkadaşın özellikleri çocuklara anlatılmalıdır.

Hangi durumlarda kimlerden yardım alması gerektiği öğretilmelidir. Yardım istemenin utanılacak bir şey olmadığı belirtilmelidir.

Dijital platformları kullanırken kendilerine ait bilgileri paylaşmamaları gerektiği, kötü niyetli insanların bunları farklı amaçlarla kullanabileceği çocuğa anlatılmalı ve çocukların dijital platformlardaki hesapları denetlenmelidir. Çocuklara dijital okur yazarlık ve siber zorbalık hakkında eğitimler verilmelidir. Aileler bu konudaki bilgilendirmeleri okul yönetiminden talep etmelidir.

Çocuğun güçlü yönleri, ilgi alanları takip edilmeli ve bu alanda kendini geliştirmesine fırsat verilmelidir. Çocuğun başarılı olduğu bir alanda kendini ve yeteneklerini geliştirmesi, bir kursa katılması, faaliyet göstermesi çocuğun özsaygısına katkı sağlamaktadır. Özsaygısı yüksek olan çocukların akran zorbalığına uğraması daha zordur.

Aileler Neler Yapabilir?

Akran zorbalığında kurban olarak seçilen çocuklar daha çok yalnız, sessiz, aile içinde duygu düşünceleri önemsenmeyen çocuklar olabilmektedir. Bu sebeple ailelerin çocuklarını dinlemeleri, onların arkadaşlarıyla olan ilişkilerini takip etmeleri, okul ve öğretmenleri ile irtibat halinde olarak çocuğu gözetmeleri önemlidir.

Bunun yanında siber zorbalıktan çocuğu koruyabilmek için teknoloji okur yazarı olmak ve çocuğun içinde bulunduğu dijital platformlarda çocuğu takip etmek, içeriklerinden haberdar olmak çok kıymetlidir.

Çocuğa ev içinde bir sorumluluk vermek çocuğun kendini değerli ve ait hissetmesini sağlayacaktır.

Yemekler mümkün oldukça ailecek yenmeli, en azından akşam yemeği herkesin evde olduğu saate denk getirilmeli ve gün içinde yaşananlar paylaşılmalıdır. Bunun için önce sizler çocuğa model olabilir başınızdan geçenleri, duygularınızı anlatabilirsiniz.

Ara ara okul yönetimi ile iş birliği yaparak çocuğun okuldaki durumu ile ilgili görüş alabilirsiniz.

Çocuğunuzun arkadaşlarını eve davet ederek arkadaşları ile tanışabilirsiniz.

Akran zorbalığı son zamanlarda oldukça artmıştır. Çocuklarınızla erken dönemlerden itibaren güçlü ilişkiler kurmanız, onları dinlemeniz, potansiyellerini fark ederek uygun şekilde yönlendirmeniz, aile içinde çocuğun değerli olduğunu hissettirmeniz, çocuğun okul ve arkadaşlık ilişkilerini takip etmeniz çocuğunuzu akran zorbalığından koruyabilmenin yollarındandır.