Aile İçi İletişimde Ebeveyn Tutumları

AİLE İÇİ İLETİŞİMDE EBEVEYN TUTUMLARI

Anne karnındayken fetüs, daha beşinci ayda işitmeye ve görmeye başlar. Gebeliğin 6. ayından sonra fetüste, dışarıdan gelen seslere hareket etme ile tepki verdiği ve kalp atışında hızlanma olduğu belirlenmiştir. Bir aylıkken bebek, annesinin yüzünü tanımaya başlar. İlk bir sene içinde mimikleri idrak etmeye başlar ki, bu durum duygulanımın gelişiminde temel rol oynar. Bebek; aynalama tekniğiyle anne babanın yüz mimiklerinin anlamını keşfeder. Onların duygusunu anlamaya başlar. Bu sayede empati yeteneğinin temeli atılmış olur. Bu aynalama sayesinde bebek, “iyi” ve “kötü”, “yanlış” ve “doğru” gibi bir çok kavramı duygusal olarak anne baba aracılığı ile hissetmeyi öğrenir. İletişimde ilk deneyim; temel güven duygusudur…

Çocuk, ilk sosyal deneyimlerini aile içinde yaşar.Bireyin yaşamının ilk yıllarında sevilme, okşanma, kucağa alınma, beslenme ve korunma gibi gereksinimleri yeterince ve zamanında karşılanır ise, “temel güven duygusu”nun oluşumu için temel atılır. Çocukluk çağından itibaren yakın çevrede söylenen sözler, yapılan hareketler, gösterilen tavır ve tutumlar; çocuğa sevilen, istenen, değer verilen veya sevilmeyen, istenmeyen ve değersiz bir birey olduğu mesajını iletir.Sevilen bir çocuk kendini olumlu değerlerle algılayacağı için, olumlu bir benlik geliştirecektir. Çocukluk dönemi; özellikle erken çocukluk da denilen 0-6 yaş arasındaki dönem, çocukların çevreleri ile etkileşimlerinden en çok etkilendikleri dönem olarak kabul edilmektedir.

Anne, baba ve ailenin diğer bireylerinin çocukla olan etkileşimi, çocuğun ileride nasıl bir birey olacağını etkilemektedir. Ebeveyn tutumu, anne baba ve çocuk arasındaki etkileşimin türüne denir. Çocuğa karşı takınılan anne-baba tutumlarını etkileyen birçok faktör vardır, bunlar; anne babanın beklentileri,toplumun değer yargıları,anne ve baba olmaya hazır olma,anne ve babanın kendi çocukluk deneyimleri,anne ve baba arasındaki ilişki,çocukların sayısı…Ailede; anne babanın çocukla nasıl iletişim kurduğu, istendik davranışları nasıl kazandırdığı, çocuğun aile içinde bir birey olarak kabul edilip edilmediği, sevginin nasıl ifade edildiği, eğitimde kullandığı disiplin yöntemleri gibi hususlar anne baba tutumunun nasıl olduğunu belirler.

Disiplin, ailede bir eğitim ve iletişimi çerçeveleme aracı olarak düşünüldüğünde korkutma, utandırma, gururunu kırma gibi kavramlarla iç içe olmamalıdır. Disiplinin iki temel amacı vardır; çocuğa anlaşılır, kesin ve sınırları olan, güvenli bir ortam sunmaktır. Bu ortam çocuğun sağlıklı gelişimi için gereklidir. İkinci amacı ise, çocuğun kendi kendini yönetme yeteneği yani özdenetim kazanmasıdır. Çocuk denetim altında değilken de öğrendiklerini uygulayabilmeli, kurallara uymayı sürdürebilmelidir.

Çocuğun anne-babadan aldığı iki şey vardır: Sevgi ve Eğitim

Bilimsel çerçevede olumsuz görülen bazı anne baba tutumlarından bahsetmek biz ebeveynler için içsel çatışmalarımıza çözümler sunmayı da kolaylaştıracaktır.

Olumsuz Aile Tutum Şekilleri

Aşırı Koruyucu Ve Kaygılı Anne-Baba Tutumu:Anne baba çocuğun her davranışına müdahale eder.Sürekli çocuğa yaşından daha küçükmüş gibi muamele edilir.Aile aşırı koruyucu ve vericidir.Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini ve çocuğun bireyselleşme çabalarını engelleyen bir tutumdur.

Aşırı Baskıcı Ve Otoriter Anne-Baba Tutumu: Ailede katı bir disiplin anlayışı ve baskıcı bir tutum vardır.Çocuktan ailenin kurallarına koşulsuz uyması beklenir.Aile içinde korku hâkimdir ve çocuk korku ile büyür.

Sınırsız Özgürlükçü Anne-Baba Tutumu:Bututumu gösteren ailelerde çocuğa aşırı düşkünlük ve hoşgörü vardır.Aile çocuk ilişkisinde sınırlar ve kurallar belli değildir.Çocuk evde patrondur ve her istediği, istediği anda yapılır.

Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu: Bu tutumu benimseyen anne babalar çocuklarını akademik, sosyal, sanatsal, sportif her alanda kusursuz olmasını beklerler. Aile beklentilerini karşılaması için çocuk yoğun bir eğitim sürecine tabi tutar.Çocuktan beklentiler yaşının ve kapasitesinin üzerindedir.

Tutarsız Anne-Baba Tutumu:Anne babanın tutumu belirli değildir. Yukarıda belirtilen tutumların hepsini de zaman zaman uygular.Anne ve babanın tutumları arasında da farklılıklar vardır.

Demokratik Anne-Baba Tutumu(Sağlıklı Tutum):Anne ve baba çocuğa Koşulsuz Kabul gösterir. Anne baba çocuğa sevgi ile yaklaşır ve çocukla ilgilenir.Karşılıklı saygı ortamı sağlanır.Aile çocuğa rehberlik yapar. Ancak karar çocuğa aittir.Anne baba çocuk için iyi bir modeldir.

Ebeveynlerin ortak tutum sergilemesi ve iletişimlerinde açık, net ifadeler kullanması ile daha sağlıklı bireyler yetiştirmemiz mümkün…

Uzman Klinik Psikolog 

Nihal SANCAKTAR